چکیده لیلی و مجنون یکی از آثار مهم نظامی گنجوی در حیطۀ ادبیات غنایی است. نظامی در این منظومه، یکی از مهم‌ترین و مشهورترین داستان‌های عاشقانه‌ی عربی را به تصویر کشیده است. در این پژوهش با بهره‌گیری از روش مطالعۀ کتابخانه‌ای و به صورت توصیفی- تحلیلی و استفاده از نظریۀ مثلث عشقی رابرت. جی استرنبرگ (که نظریه‌ای روان‌شناختی است)، شخصیت عشقی مجنون مورد مطالعه، بررسی و تحلیل قرار گرفته است. حاصل مطالعات نشان می‌دهد که عشق مجنون در منظومۀ لیلی و مجنون از دیدگاه استرنبرگ، عشق خالی است؛ بدین‌ترتیب که عشق مجنون از صمیمیت در برخوردار نیست؛ عشق او از مؤلفه‌هایی چون میل به افزایش رفاه معشوق، احترام بسیار به معشوق، فهم متقابل طرفین در رابطه، به اشتراک‌گذاری خود و مایملک و دارایی طرفین عشق، کسب حمایت احساسی از معشوق، احساس حمایت احساسی و هیجانی به معشوق، ارتباطات صمیمانه و ارج نهادن به یکدیگر در بحث صمیمیت برخوردار است، اما در مقابل، از مؤلفه‌های تجربه خوشحالی در کنار معشوق و توانایی حساب کردن به معشوق هنگام نیازمندی‌ها، بی‌بهره است. ضلع دیگر مثلث عشقی استرنبرگ، هیجان (شور و شهوت) است که عشق مجنون از این ضلع نیز بهره‌ای نبرده است. تعهد تنها ضلعی است که عشق مجنون آن را در خود دارد و بر اساس تقسیم‌بندی‌های که استرنبرگ از عشق ارائه می‌دهد، عشق او عشقی خالی است. بدین‌ترتیب که عشق مجنون از صمیمیت و هیجان (شور و شهوت) بی‌بهره است و تنها دارای تعهد می‌باشد.

چکیده هنر تصویرگری آثار ادبی علاوه بر زینت‌بخشی اثر به درک بهتر متن نیز کمک می‌کند. نگارگری رباعیّات خیّام نه تنها نظر هنرمندان مشرق زمین بلکه به مدد ترجمه فیتز جرالد توجّه نقّاشان مغرب را نیز به خود جلب کرده است. این پژوهش شاخص‌ترین نمونه‌های نگاره‌های رباعیّات خیّام را از مشرق تا مغرب بررسی می‌کند و به این پرسش پاسخ می‌گوید که تصویرگری هنرمندان شرق و غرب چه تفاوت‌هایی با هم دارند و هر کدام از چه منظری به رباعیّات توجّه کرده‌اند؟ از مشهورترین نمونه‌های شرقی رباعیّات نگاره‌های محمّد تجویدی و از بهترین نمونه‌های غربی تقّاشی‌های ادموند سالیوان، گابریل روزرتی، گیلبرت جیمز است که این پژوهش به آن می‌پردازد. ضرورت تحقیق در آن است که گرچه در مغرب زمین به تصویرگری رباعیّات توجّه وافری بذل شده امّا ایرانیان آنچنان که باید اشعار خیّام و به ویژه تصویرگری آن را مورد توجّه قرار نداده‌اند و نگاره‌های موجود عمدتاً‌ً جنبه هنر بازاری دارد. از این رو مقایسه این نگاره‌ها با نمونه‌های غربی آن می‌تواند قابلیّت‌های تصویری رباعیّات را بیشتر نمایان سازد. حاصل پژوهش نشان می‌دهد که نگارگران ایرانی به خلق معادل تصویری برای رباعیّات اکتفا کردند اما هنرمندان غربی رویکردی تفسیری به رباعیّات داشته و سعی کردند تا از طریق نمادهای اساطیری و پیوند فرهنگ شرق و غرب تصاویر مبتکرانه‌ای برای رباعیّات خیّام خلق کنند.

چکیده نقد جامعه‌شناختی یکی از شیوه‌های جدید و کارآمد متون ادبی است که در تحلیل رمان معاصر کآرایی دارد. با توجه به اینکه رمان و داستان بیش از هر اثر ادبی دیگری تحت تأثیر اوضاع و شرایط جامعه قرار می‌گیرند و بهتر از هر نوع دیگری می‌توانند ساختارهای اجتماعی را منعکس کنند، بنابراین نقد جامعه‌شناختی حائز اهمیت است. این مقاله می‌‌کوشد با روش تحلیل محتوا رمان «عزاداران بیل» را از دیدگاه چند‌صدایی باختین مورد واکاوی قرار دهد. چندصدایی از موضوعات کلیدی و مؤثّر در عرصه نقد ادبی و هنری به شمار می‌رود که توسط باختین منتقد ادبی و فیلسوف روسی در نیمه قرن بیستم ارائه شده است. بر اساس دیدگاه او چندصدایی در یک اثر ادبی بدین گونه است که غیر از صدای راوی یا نویسنده، صدای دیگر شخصیت‌ها نیز به گوش می‌رسد و هیچ یک از صداها بر یکدیگر سلطه ندارند و در یک متن چندصدا، گفتمان‌های طرد شده از جامعه و صداهای نشنیده شده و محروم، توان دیده شدن و معرفی شدن پیدا می‌کنند.گفتارهای دوسویه، ایجاد شرایط‌ مساعد برای گفتگو، حضور پر‌رنگ شخصیت‌ها، تکثّرگرایی، آزادی شخصیت‌ها و همچنین کارکردهای بینامتنی همچون: ضرب‌المثل و کنایه، اسطوره، تأثیرپذیری از آثار ادبی و... بر چندصدایی متن در این اثر افزوده است. در این مقاله تلاش می‌شود که نمودهای‌ چندصدایی متن استخراج و تأثیر هر یک از آنها در چندصداشدن متن نشان داده شود.

چکیده رمانس امیرارسلان که در روساخت یک روایت عاشقانۀ طولانی است و در آن حوادث خارق‌العاده روی می‌دهد، مورد توجه ناصرالدین شاه قاجار بوده است. با توجه به این که در نظام پادشاهی، شاه در رأس هرم قدرت قرار دارد و روایت-شنویی او می‌تواند معنادار باشد، مسئله‌ای که پژوهش حاضر بدان می‌پردازد، بررسی رابطۀ معنادار بین روایت امیرارسلان با زندگی و شخصیت روایت‌شنو خاص آن- ناصرالدین شاه- است. این مطالعه از طریق بررسی مقولۀ قدرت در رمانس امیرارسلان به انجام می‌رسد؛ با طرح این پرسش‌ها که چه عواملی در ایجاد قدرت فرادست در این رمانس نقش دارند و مقولۀ قدرت به چه انواعی قابل دسته بندی است؟ و چه رابطۀ معناداری بین زندگی و شخصیت ناصرالدین شاه و روایت امیرارسلان وجود دارد؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در زیرساخت این روایت عاشقانه، قدرت مقوله‌ای پیچیده است که با ابزارهایی مانند برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی، شکل‌گیری هویت‌های چندگانه، موقعیت سوژه‌ها، تخاصم و غیریت‌سازی و عشق به‌عنوان ابزاری قدرتمند که مبارزه را به‌عنوان دال مرکزی در درون گفتمان خود دارد، شکل می‌گیرد و به انواع قدرت نرم و قدرت سخت قابل دسته‌بندی است. همچنین نتایج پژوهش نشان می‌دهد که امیرارسلان در جایگاه قهرمان، دالی است که جانشین استعاری غیاب بزرگ شجاعت، مسئولیت‌پذیری و اعتماد به نفس بالا در وجود ناصرالدین شاه بوده است و تحقق آرزوهای دست نیافته ناصرالدین شاه - در دوران، کودکی، جوانی و بزرگسالی- در جهان روایت، این قصه را برای او چنان جذاب نموده که چندین بار از زبان نقال زبردست دربار به این قصه گوش فرا داده است.

چکیده مادرانگی مفهومی است که بازنمود آن در دنیای واقعی، متأثر از نظریه‌ها، تاریخ، افسانه‌ها و برساخت‌هایی است که در فرهنگ و متون یک ملت نهادینه شده است. مسئله‌ای که مفهوم مادرانگی را پیچیده در هاله‌ای از افسانه‌ها، دور از امر واقع برمی‌سازد و به دیگربودگی مادران دامن می‌زد. در این پژوهش، باتوجه‌به اهمیت برساخت مادرانگی در ادبیات داستانی نوجوان، به بررسی انواع سوژگی مادران در ادبیات داستانی نوجوان پرداخته‌ایم. هدف از این این پژوهش بررسی تنوع سوژگی مادران در تاریخ ادبیات داستانی نوجوان، است. رویکرد پژوهش، بررسی سوژه و قدرت از دیدگاه فوکو و دیگر نظریه‌پردازان بوده است و روش پژوهش کیفی و داده‌کاوی استقرایی بوده است. برای این منظور، بیش از سی اثر داستانی از دهه‌ی 50 تاکنون بررسی شده است و در این پژوهش به 15 نمونه در 6 دسته سوژگی مادران اشاره شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد سوژگی مادران در این آثار از دهه‌ی 50 تاکنون، متناسب با گذر زمان، تنوع زیادی ندارد و همواره متأثر از روابط قدرت تعریف می‌شود. پس از بررسی آثار، 6 دسته سوژگی برای مادران می‌توان برشمرد: 1.ناسوژگی؛ 2. ابژگی؛ 3. سوژگی همدست؛ 4. سوژگی میانجی (زنانگی مؤکد)؛ 5. سوژگی گفتمانی؛ 6. سوژگی اقتصادی.

چکیده پژوهش حاضر در راستای مطالعات میان رشته ای، به دنبال واکاوی پیوند بین معماری و ادبیات داستانی شکل گرفته است. معماری به عنوان یک عنصر اصلی در ادوار ادبی همواره نقش اساسی و مهمی ایفا کرده است. معماری تداعی گر با خواندن متون و نوشته های موجود در آثار ادبی به وجود می آید که تداعی گر فضای خیالی در ذهن خواننده می باشد. بدین منظور، هدف این پژوهش تحلیل فضاهای معماری به عنوان یک عنصر اساسی در ادبیات است که با مطالعه و تحلیل کیفی در حوزه‌های ادبی نمایش‌نامه، سفرنامه و رمان صورت گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که، ادبیات از معماری جدا نیست و برای درک نوشته های موجود در آثار ادبی نیاز به ایجاد فضا در محتوا و متون ادبی است. بدین منظور می توان بیان کرد که تخیل، شالوده ی فضا سازی ذهنی است و مخاطب یا خواننده با آگاهی و تقویت قدرت تخیل، محیط تداعی گر معماری را در متون ادبی درک می کند.

چکیده یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین روش‌هایی که امروزه می‌توان از طریق آن مطالب و نکات آموزشی را به کودکان انتقال داد، استفاده از کتاب‌های قصه و داستان است.جستار حاضر، در پی آن است تا با روشی توصیفی – تحلیلی و استفاده از رویکردی بین‌رشته‌ای، کتاب 365 قصه برای شب‌های سال که برای گروه الف و ب نوشته شده است را بر اساس نظریه‌ی آبراهام مزلو مورد بررسی قرار داده و به این پرسش‌ پاسخ دهد که: نمودهای گوناگون خودشکوفایی در نظریه‌ی مزلو، به چه شکل‌هایی در این کتاب جلوه‌گر شده‌اند. . بر اساس یافته-های پژوهش: شاخصه‌هایی همچون درک بهتر از واقعیت و رابطه‌ی آسان با آن، همدردی، شوخ طبعی فلسفی و غیرخصمانه، خلاقیت، پدیرش خود، دیگران و طبیعت، مسأله‌مداری و ... که از مهم‌ترین مؤلفه‌های خودشکوفایی از منظر مازلو هستند، در بسیاری از قصه‌های این کتاب وارد شده است و کودکان با شنیدن و خواندن این قصه‌ها می‌توانند مورد تعلیم قرار گرفته و با این مفاهیم آشنا شوند و در آینده، مسیرشان برای ارتقای شخصیت و رسیدن به درجه‌ی فردی با ویژگی‌های شخصیت خودشکوفا، که در آرای مازلو، بالاترین مرحله‌ای است که می‌توان به آن دست یافت، هموارتر گردد.

چکیده مطالعة ابزارهای رسانه‌ای‌ و به‌ویژه رسانه‌های جمعی اگرچه چندان قدمتی ندارد اما شکل‌های مختلف رسانه، در تاریخ ارتباطات بشری وجود داشته است. در ایران نیز از قدیم‌ترین رسانه‌ها می‌توان به الواح و سنگ‌نوشته‌ها و در دوره‌های بعد به کتاب، منبر (خطبه) اشاره کرد که در جامعة سنتی نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کرده‌اند. شعر فارسی نیز، از بدو پیدایش تا امروز، یکی از مهم‌ترین رسانه‌های موجود در جامعة ایرانی به شمار می‌رود که به دلایل مختلف، این ویژگی شعر فارسی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این درحالی‌است که رسانة شعر فارسی به دلیل در دسترس بودن، تاثیرگذاری و ارائة خدمات یکی از مهم‌ترین رسانه‌های سنتی ایران است. امروزه یکی از مباحث مهم دربارة رسانه‌ها، شناخت و بررسی کارکردهای آنهاست. از این منظر می‌توان رسانه‌ها را در دسته‌هایی مانند سنتی و نو، جدید و قدیم و جمعی و غیرجمعی طبقه‌بندی کرد. این مقاله با روش تحلیل توصیفی، به مسئلة کارکردهای رسانة شعر فارسی از دیدگاه رسانه‌شناسان پرداخته است. به این منظور ابتدا کارکردهای رسانه از چند منظر بررسی و سپس برایند این نظرات جمع‌بندی و در رسانه‌های سنتی ایران و به‌ویژه شعر واکاوی شده است. این پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین کارکردهای رسانة شعر فارسی عبارتند از: ارائة اطلاعات، یکسان‌سازی، واسطگی، سرگرمی و برانگیختن.

چکیده در این مقاله، دو شخصیّت‌ اصلی رمان سووشون (یوسف و زری) با نظریّۀ عصبیّت کارن هورنای تحلیل روانکاوانه شده‌اند. کارن هورنای شکل‌گیری سه تیپ شخصیّتی نابهنجار برتری‌طلب، انزوا‌طلب و مهرطلب را متأثّر از محیط نابهنجار دوران کودکی شخص و نوع واکنش او به نابهنجاری‌های محیط تربیت می‌داند. هورنای عامل اضطراب را اصلی‌ترین نشانۀ وجود تضاد عصبی در شخصیّت فرد می‌داند. تحلیل روانکاوانه نشان داد شخصیّت مرد (یوسف) همة گونه‌های تمایلات، احساسات و رفتارهای طبیعی را بدون اضطراب بازتاب می‌دهد و تضادهای رفتاری او از نوع تضاد طبیعی است که در انسان‌های معمولی مشاهده می‌شود، ولی شخصیّت زن (زری)، به‌شدّت تحت اضطراب و ترس شدید قرار دارد. تضاد اساسی در رفتار او، علائم شخصیّت عصبی مهرطلب را بازتاب می‌دهد. اضطراب شدید در شخصیّت زری، ساختار دفاعی شخصیّت او را از هم فرو می‌پاشد و ترس از دیوانگی زری را به مداوا برمی‌انگیزاند و نهایتاً با مرگ یوسف و معالجۀ دکتر عبدالله‌خان از راه ارجاع زری به خودِ واقعی‌اش، موجب می‌شود او بر فاصلۀ میان خودِ تصوّری و خودِ واقعی‌اش غلبه کند و شجاعت از دست رفته‌اش را بازیابد.

چکیده بخش اول مقاله سعی بر آن دارد تا خوانش‌های جدیدی از داستان مجنون لیلی ارائه دهد. بخش دوم مقاله با رویکردی میان‌رشته‌ای و پسااستعماری به بررسی تاریخ سیر و تحول این داستان از ادبیات قرن هفتم هجری عربی تا اولین اقتباس اوپرایی آن در جهان اسلام (1908– در آذربایجان)، اولین اقتباس سینمایی آن به زبان مالایی (1933- در بنگلادش)، اولین پژوهش کاربردی در عرصه‌ی ادبیات تطبیقی (40/1398– در ایران)، وبالاخره جدیدترین اقتباس سینمایی آن (2011–در آمریکا) بپردازد. مهمترین دستاوردهای این سفر میان‌رشته‌ای و فراملّی و فرهنگی بررسی و تحلیل شده‌اند. مقاله با پیشنهاد جایگزین کردن مدل خطی- عمودی- ثنایی رایج در مطالعات ادبیات تطبیقی جهان اسلام با مدل دایره ای- افقی- تعدّدی بینارشته‌ای و پسااستعماری به کار خود پایان می‌دهد. 

چکیده توجه به ساختار و محتوای کتاب­های درسی با توجه به ویژگی­های روان شناختی و رشد کودک از اهمیت زیادی برخوردار است. اشعار مربوط به حوزه کودک باید متناسب با ویژگی­های روان شناختی آن­ها باشد و محتوای شعر نیز با ساحت اندیشه و فضای فکری کودک هماهنگ باشد. هدف این پژوهش بررسی ساختار و محتوای اشعار کتاب­های فارسی دوره ابتدایی است. بررسی محتوای اشعار، قالب، وزن، جنسیت و دوره شاعر (کلاسیک یا معاصر) از مهم­ترین مولفه­های این پژوهش است. روش تحقیق به صورت توصیف و تحلیل متون درسی و روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و کتابخانه­ای است. نتایج پژوهش نشان داد که در انتخاب اشعار، قالب، وزن و جنسیت شاعران متناسب­ با دوره­های شش­گانه دبستان و ویژگی­های رشد کودک دقت و توجه چندانی نشده است. موضوعات اغلب در دوره­های دبستان تکرار شده­اند. قالب چهارپاره بیشترین کاربرد را در اشعار مورد نظر داشته است. هر چه به سال­های اخر دبستان نزدیک می­شویم، از قالب­های تازه و نو نیمایی کمتر استفاده می­شود. با توجه به رشد ذهنی کودک و افزایش دایره واژگانی او در دوره اخر دبستان (پنجم و ششم) می­توان از قالب­های نیمایی و ترانه بیشتر استفاده کرد. بیشترین استفاده از شاعران معاصر در دوره اول ابتدایی یعنی پایه اول تا سوم است و هر چه به پایان دوره نزدیک می­شویم از تعداد شاعران معاصر کاسته می­شود. کودکان سال­های آخر دبستان توانایی خوانش و درک مطالب و محتوای متون کهن را دارند.

چکیده سلامت، تربیت و موفقیت کودکان در جهان امروز از مسایل بسیار مهم در خانواده‌ها، محیط آموزشی، فرهنگی و ادبیات کودکان است که در قالب‌های گوناگون از جمله داستان‌ها، انیمیشن‌ها و گونه‌های دیگر ادبی بازتاب می‌یابد. اهمیت این مساله موجب شد در آثار ادبی کودکان با رویکرد روانشناختی هم مورد بررسی قرار بگیرد. بدین منظور داستان‌هایی مورد مطالعه قرارگرفت؛ از میان آن‌ها داستان «من‌نوکربابا نیستم» نوشتۀ احمد اکبرپور به جهت وضوح بازتاب این مهم انتخاب شد. این داستان مسائل و مشکلات زندگی فرزندی به نام داوود را روایتِ می‌کند، که بسیاری از خصلت‌هایش در مقام شخصیت اصلی داستان منعکس‌کنندۀ شخصیت افراد مهرطلب براساس تقسیم‌بندی سه‌گانۀ کارن‌هورنای و قابل انطباق با نظریه‌ی‌روانکاوی‌شخصیت اوست. این مقاله با روش تحلیل ـ توصیفی، بر آن است تا ضمن شناخت و معرفی تعارض مهرطلبی، شخصیت اصلی این داستان مورد بررسی قرارگیرد و زوایای شخصیتی او که بازتابی است از ویژگی‌های فرد مهرطلب، تحلیل شود. هدف این مقاله بررسی ابعاد مهرطلبی و ارائه راهکاری در جهت تصعید این مهم است لازم است در امر مهم تربیت بدان توجه شود که غفلت از آن عوارض و پیامدهای ناگواری در پی خواهد داشت.

چکیده ین و اخلاق در «شهریار» و «سیاست‌نامه» و وجوه تفاوت آن‌ها، موضوع اصلی این نوشتار است. روشی که برای این‌کار مدنظر است، مطالعه تطبیقی است. آنچه این مطالعه مفروض داشته، این است که دید ماکیاولی در «شهریار» نسبت به دین یکسره فایده‌گرایانه، واقعگرا، مدرن و البته غیرسکولار بوده و آن را تنها وسیله‌ای جهت اتّحاد مردم می‌داند و در اخلاق نیز بی‌پروا، عاری از احساسات و گاه بی‌اخلاق است، بعلاوه که هیچ اخلاقی مقدّم بر جامعه و حکومت نمی‌داند و اخلاق را محصول زور و قانون حکومت می‌پندارد. از سوی دیگر نگرش نظام‌الملک در «سیاست‌نامه» نسبت به دین متعصّبانه، کلاسیک و محافظه‌کارانه است و برخلاف ماکیاولی، دین را هم به‌خاطر خود دین و حقانیّت آن، ارزش می‌نهد و هم اینکه از آثار سیاسی آن غافل نیست. در اخلاق نیز چون آن را برآمده از دین (اسلام) می‌داند معتقد بود در صورت عدم وجود حکومت، باز اخلاقی وجود خواهد داشت، یعنی اخلاق را منوط به وجود حکومت نمی‌انگارد. همه اینها به‌عنوان فرضیه این نوشتار، با رجوع به متن هر دو اثر مذکور، بررسی می‌شود.