نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• بدریه قوامی ¹
• نعمت منصوری ²
• رضا برزویی ³
• جمال ادهمی ⁴

¹ گروه زبان وادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

² دانشجوی دوره دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

³ استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

⁴ استادیار گروه جامعه‌شناسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

چکیده

نقد جامعه‌شناختی یکی از شیوه‌های جدید و کارآمد متون ادبی است که در تحلیل رمان معاصر کآرایی دارد. با توجه به اینکه رمان و داستان بیش از هر اثر ادبی دیگری تحت تأثیر اوضاع و شرایط جامعه قرار می‌گیرند و بهتر از هر نوع دیگری می‌توانند ساختارهای اجتماعی را منعکس کنند، بنابراین نقد جامعه‌شناختی حائز اهمیت است. این مقاله می‌‌کوشد با روش تحلیل محتوا رمان «عزاداران بیل» را از دیدگاه چند‌صدایی باختین مورد واکاوی قرار دهد. چندصدایی از موضوعات کلیدی و مؤثّر در عرصه نقد ادبی و هنری به شمار می‌رود که توسط باختین منتقد ادبی و فیلسوف روسی در نیمه قرن بیستم ارائه شده است. بر اساس دیدگاه او چندصدایی در یک اثر ادبی بدین گونه است که غیر از صدای راوی یا نویسنده، صدای دیگر شخصیت‌ها نیز به گوش می‌رسد و هیچ یک از صداها بر یکدیگر سلطه ندارند و در یک متن چندصدا، گفتمان‌های طرد شده از جامعه و صداهای نشنیده شده و محروم، توان دیده شدن و معرفی شدن پیدا می‌کنند.گفتارهای دوسویه، ایجاد شرایط‌ مساعد برای گفتگو، حضور پر‌رنگ شخصیت‌ها، تکثّرگرایی، آزادی شخصیت‌ها و همچنین کارکردهای بینامتنی همچون: ضرب‌المثل و کنایه، اسطوره، تأثیرپذیری از آثار ادبی و... بر چندصدایی متن در این اثر افزوده است. در این مقاله تلاش می‌شود که نمودهای‌ چندصدایی متن استخراج و تأثیر هر یک از آنها در چندصداشدن متن نشان داده شود.

کلیدواژه‌ها

• چندصدایی
• گفتگومندی
• روابط بینامتنی
• عزاداران بیل
• غلامحسین ساعدی

موضوعات

• پژوهشهای میان رشته ای ادبی