پژوهش های بین رشته ای ادبی

دستور زبان چیستان بررسی و تحلیل مؤلفه‌های ساختاری چیستان

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد رضایی 1
عاطفه صالح 2

1 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، ایران.

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، ایران.

10.30465/lir.2025.52872.2057
چکیده
بسیاری از پژوهش‌های قرن بیستم در حوزة زبان و ادبیات در پی آن بودند با تحلیل ساختار انواع ادبی و استخراج مشابهت‌ها و تحلیل ساختار آن‌ها در قالب چند فرم بسیط، چارچوبی مستدل و قاعده‌مند با عنوان «دستور زبان» برای آن فرم عرضه کنند. از جمله فرم‌های مورد نظر چیستان بود؛ لکن هیچ‌گاه چنین دستوری هیچ‌گاه محقق نشد؛ با این حال، به نظر می‌رسد می‌توان با تحلیل ساختار چیستان‌های مختلف و درکنار هم قرار دادن مؤلفه‌های پرکاربرد آن، عناصر مکرر و عام آن دستور زبانی برای این فرم تدوین کرد.

بر این اساس در پژوهش حاضر، ضمن بررسی و تحلیل تعریف چیستان و پیوند آن با دیگر قالب‌ها از جمله معما، کنایه و استعاره، با روش استقرایی مبتنی بر توصیف و تحلیل، مؤلفه‌های پرتکرار را در ساختار چیستان، استخراج کرده‌ایم. حاصل پژوهش نشان می‌دهد، علاوه بر جنبة «پرسشی»، شش عنصر پارادوکس، تقابل، استعاره، تشبیه، تشخیص و جاندارپنداری و باهم‌آیی عناصر مبنایی چیستان هستند؛ چه بسا چیستانی یکی از این عناصر یا دو، سه و... یا هر شش عنصر را به کار گرفته باشد. بر این اساس می‌توان بر مبنای کاربرد عناصر مذکور، ۶۴ صورت برای دستور زبان چیستان در نظر آورد، لکن تحلیل چستان‌های متعدد نشان می‌دهد پنچ الگو بسامد بیشتری دارند. در این پنج الگو باهم‌آیی مؤلفه اصلی است؛ ضمن اینکه استعاره، پارادوکس و تشخیص نیز در چهار الگو به کار رفته است

کلیدواژه‌ها

"
ساختا"
ر، "
دستور زبان"
، "
چیستان"
تحلیل"
،"
نقد"

موضوعات

پژوهش های بین رشته ای ادبی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از 19 آذر 1404

صفحه اصلی

راهنمای نویسندگان

ارسال مقاله

داوران

تماس با ما