پژوهش های بین رشته ای ادبی

نگاهی نو به داستان خسروپرویز و بهرام چوبین در شاهنامه از دیدگاه تاریخ‌گرایی نوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

ابوالفضل محبی 1
خلیل بیگزاده 2

1 ادبیات فارسی. ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه رازی. کرمانشاه. ایران.

2 دانشگاه رازی

10.30465/lir.2025.49367.1890
چکیده
تاریخ‌گرایی نوین یکی نظریه‌ها در زمینة نقد ادبی و از زیرشاخه‌های پساساختارگرایی است که در اواخر دهة هفتاد و اویل دهة هشتاد از سوی استیون گرینبلَت پایه‌گذاری شد. وارونة تاریخ‌گرایی سنتی که از تأثیر یک‌سویة تاریخ بر ادبیات سخن می‌گوید، تاریخ‌گرایی نوین به تأثیر دوسویة ادبیات و تاریخ بر یکدیگر باور دارد. در این پژوهش با تکیه بر مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی و با رویکردی تحلیلی‌ ـ توصیفی کوشیده‌ایم داستان خسروپرویز و بهرام چوبین را در شاهنامة فردوسی برپایة نقد تاریخ‌گرایی نوین بررسی، گفتمان‌های آن را شناسایی و تحلیل و سرانجام دریافت معناییِ تازه‌ای از آن ارائه کنیم. برپایة نتایج به دست آمده می‌توان گفت در داستان مورد نظر سه گفتمان بهرام و خسروپرویز و گردیه بازنمایی شده‌اند و هریک تعابیر زبانی ویژة خویش را دارند. کشمکش بنیادین میان بهرام چوبین و خسروپرویز است. بهرام از یک سو نمایندة گفتمان اشکانی و از سوی دیگر نمایندة گفتمان پهلوانی است. خسروپرویز نیز از یک سو نمایندة گفتمان شهریاری و از دیگرسو نمایندة گفتمان ساسانی است. در آغاز گفتمان بهرام گفتمان مسلط داستان است؛ اما خسرو در ادامه به گفتمان مرکزی تبدیل می‌شود.

کلیدواژه‌ها

تاریخ‌گرایی نوین
گفتمان
شاهنامه فردوسی
خسروپرویز
بهرام چوبین

موضوعات

صفحه اصلی

راهنمای نویسندگان

ارسال مقاله

داوران

تماس با ما