پژوهش های بین رشته ای ادبی

خوانش متنی و بافتی ده افسانۀ ایرانی و عربی؛ با تکیه بر الگوی پیتر جیلت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

سمیه السادات طباطبائی

دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

https://doi.org/10.30465/lir.2024.46866.1769
چکیده
از آن زمان که در ادبیات مردمی به چشم رشته‌ای دانشگاهی نگریسته شد دیری نمی‌گذرد و از همان اوان پژوهندگان این شاخه بر آن بوده و هستند که افسانه‌ها را روشمند بررسند. پیتر جیلت از جمله کسانی است که الگوی خود را برای خوانشی آکادمیک از افسانه‌های شگفت پیش می‌نهد. الگوی پیشنهادی او دو سویه دارد: متنی (ساختی) و بافتی. سویۀ متنی آن پنج کارکرد را در ساختار مشترک قصه‌های شگفت می‌شناساند: موقعیت نخستین، تعامل با یاریگر، تعامل با شهبانو؛ تعامل با دشمن و بازگشت قهرمان. سویۀ بافتی الگو پیوند تنگاتنگ میان افسانۀ شگفت و آیین تشرف بلوغ را آشکار می‌کند و نشان می‌دهد که راز ساختار مشترک قصه‌های شگفت پیوندشان با آیین گذار است. جیلت مدعی است که الگوی پیشنهادی‌اش برای تمام قصه‌های شگفت جهان کاربرد دارد. پژوهش پیش‌رو در پی آزمودن این ادعا پنج افسانۀ ایرانی و پنج افسانۀ عربی را برگزیده و متن و فرامتنشان را بر شالودۀ الگوی جیلت می‌کاود. این کاوش نشان می‌دهد که الگوی جیلت در خوانش افسانه‌های ایرانی و عربی کارآست و می‌توان از آن برای شناخت ژرف‌تر افسانه‌های این دو قلمرو زبانی بهره جست.

کلیدواژه‌ها

ادبیات مردمی
افسانه‌های شگفت
قصه‌های ایرانی و عربی
پیتر جیلت
خوانش متنی و بافتی قصه‌ها

موضوعات

منابع
-الیاده، م.(1958). آیین­ها و نمادهای تشرف. ترجمۀ م.مهاجری(1395). تهران: پارسه.
-پراپ، و.(1928). ریشه­های تاریخی قصه­های پریان. ترجمۀ ف.بدره­ای(1371). تهران: توس.
-جیلت، پ.(1998). ولادیمیر پراپ و قصۀ شفاهی جهانی. ترجمۀ پ.خدیش(1397). تهران: علمی و فرهنگی.
-فریزر، ج.(1994). شاخۀ زرین پژوهشی در دین و جادو. ترجمۀ ک.فیروزمند(1395). تهران: چشمه.
-قاسم­زاده، م.(1397). افسانه­های ایرانی. جلد یکم. تهران: هیرمند.
-مارزلف، ا.(1984). طبقه­بندی قصه­های ایرانی. ترجمۀ ک.جهانداری(1396). تهران: سروش.
 
-Bushnaq, Inea.(1986). Arab folktales. NewYork : Pantheon Books. 
-El-Shamy, Hasan.(1980). Folktales of Egypt. Chicago : University of Chicago Press. 
-Muhawi, Ibrahim & Kannana, Sharif.(1986). Speak, bird, speak again: Palestinian Arab folktales. Berkeley: University of California Press.
-Littmann, Enno.(1905). Modern Arabic tales, Leyden: J.Brill.
پژوهش های بین رشته ای ادبی
دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 13
فروردین 1404
صفحه 347-375

صفحه اصلی

راهنمای نویسندگان

ارسال مقاله

داوران

تماس با ما