نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات.دانشگاه شهرکرد. شهرکرد. ایران

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی. دانشکده ادبیات. دانشگاه شهرکرد. ایران

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد،ایران

10.30465/lir.2025.9410

چکیده

کتاب‌های تصویری با انتقال‌ مفاهیم‌ از‌ طریق تصویر، نقش مهمی در تعلیم و تربیت و همچنین شکل‌گیری و رشد ابعاد‌ ذهنی و اطلاعات مخاطب کودک و نوجوان از شخصیت، محتوا، فضا و حال و هوای داستان دارند. یکی از کارکردهای مهم تصویر، انتقال فضا، لحن و محتوای داستان‌های کهن برای مخاطب کودک و نوجوان است. شاهنامه فردوسی یکی از متونی است که برای نوجوانان بازنویسی شده است. استفاده از عنصر تصویر در بازنویسی این اثر گران سنگ، مخاطب را در شناخت قهرمانان، اسطوره‌های ملی و فضای حماسی داستان آشنا می‌کند. هدف این جستار، بررسی و تحلیل تصاویر داستان‌های بازنویسی شده شاهنامه براساس مولفه-های متن و تصویر پری نودلمن است. نودلمن شش مولفه برای تصویرپردازی داستان پیشنهاد می‌دهد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به دنیال پاسخ گویی به این سوالات است که تصاویر داستان‌های بازنویسی شده تا چه اندازه با مولفه‌های شش گانه نودلمن درباره تصویر مطابقت دارد؟ 2. کدام مولفه از موارد شش ‌گانه نودلمن در تصاویر داستان‌های بازنویسی شده دیده می‌شود؟ 3. تصاویر بازنویسی شده کدام روایت (صالحی یا فتاحی) با مولفه‌های شش گانه مطابقت بیشتری دارند؟. نتایج نشان داد که تصاویر داستان های بازنویسی شده (به روایت صالحی و فتاحی) بیشتر با مولفه‌های اول (ابتدایی‌ترین ارتباط میان متن و تصویر) و دوم (تصویر صرفاً معادل دیداری واژگان را عرضه می‌کند) نظریه نودلمن مطابقت دارند. مولفه سوم که مهم‌ترین مولفه از نظر تصویرپردازی است، در هیچ کدام از تصاویر داستان‌های بررسی شده، دیده نشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

بنی­اسدی، محمدعلی. (۱393) «بررسی نگاره­های مرتبط با داستان ضحاک در شاهنامه شاه طهماسبی از منظر تصویر سازی». فصلنامه علمی پژوهشی نگره. شماره۲۲. پیاپی 3۲. صص ۴-۲6.
پیروز، غلامرضا؛ سروناز ملک؛ محدثه فتوت. (۱39۵) «بررسی هم­پیوندی متن و تصویر در شش داستان دفاع مقدس کودکان بر اساس نظریه پری نودلمن» مجله مطالعات ادبیات کودک. دوره7. شماره۲. صص ۲-۲8.
حیدری، مریم. (۱399) «نشانه­های هویت­شناسانه در تصویرگری­های شاهنامه برای کودکان». مجله نقد و نظریه­ی ادبی. سال پنجم. دوره دوم. پیاپی۱0. صص ۱۲۵-۱۵6.
صالحی، آتوسا. (۱398) ضحاک بنده­ی ابلیس. مجموعه قصه­های شاهنامه. تهران: افق.
صالحی، آتوسا. (1398) سیاوش، مجموعه قصه­های شاهنامه. تهران: افق.
صالحی، آتوسا. (1398) گردافرید، مجموعه قصه­های شاهنامه. تهران: افق.
صالحی، آتوسا. (1398) رستم و سهراب، مجموعه قصه­های شاهنامه. تهران: افق.
فتاحی، حسین. (۱۴00) مجموعه دوازده قصه­ی تصویری از شاهنامه. تهران: قدیانی.
قایینی، زهره (1390) تصویرگری کتاب­های کودکان، تاریخ، تعریف­ها و گونه­ها. تهران: موسسه فرهنگی هنری پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان.
قزل ایاغ، ثریا. (۱386) ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن. تهران: سمت.
مرادپور دزفولی، ندا. (۱396) «لذت و اقتباس». مجله­ی علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز. سال هشتم. شماره دوم. پیاپی۱6. صص ۱۲۱-۱۴۲.
موسوی، مریم؛ علی بوذری. (۱۴00) «صاحب هزاران اسب: نگاهی به برهم­کنش تصویر و متن در کتاب ضحاک بر اساس نظریه متن تصویر پری نودلمن». مطالعات ادبیات کودک. سال دوازدهم. شماره ۲. پیاپی ۲۴. صص 53 - 63 .
نجفی بهزادی، سجاد. (1399) «روایتی خالق از متن کهن» (نقد و بررسی داستان بازنویسی شده­ی بیژن و منیژه) مجله علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز. سال یازدهم. شماره دوم. پیاپی۲۲. صص ۲09-۲3۲.
نودلمن، پری (1386پ). «قطع، طراحی و ویژگی­های بصری غالب» (قسمت چهار). مترجم: بنفشه عرفانیان. کتاب ماه کودک و نوجوان. شماره۱۲۴ و۱۲۵. صص 7۱-84.
نودلمن، پری (1386ج). «قطع، طراحی و ویژگی­های بصری غالب: مفاهیم هدفمند، کیفیات کلی کتب و تصاویر» (قسمت دوم) مترجم: بنفشه عرفانیان. کتاب ماه کودک و نوجوان. شماره۱۲۱ و ۱۲۲. صص 60-66.
نودلمن، پری (1389ن) «کنایه در کتب مصور: ذهنیت و عینیت، زمان و فضا». مترجم: بنفشه عرفانیان. کتاب ماه ادبیات کودک و نوجوان. شماره ۱۵7. صص 8۲-90.
نودلمن، پری (1389ف) «پیوند واژگان و تصاویر» (قسمت آخر). مترجم: بنفشه عرفانیان. کتاب ماه کودک و نوجوان. ۱۵6پیاپی. شماره 12. صص 97-88.
نودلمن، پری (1389د) «وزن بصری و تنش هدایت شده روابط میان عناصر بصری» (قسمت دوم) مترجم: بنفشه عرفانیان. کتاب ماه ادبیات کودک و نوجوان. شماره۱۵۴. صص 86-9۵.
نودلمن، پری (1393) «چگونگی، اما نه چیستی یا چرایی؟» مترجم: سودابه شکرالله زاده و فاطمه فرنیا. پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان. شماره۱0. پیاپی 6 ۱. صص ۵۱-۵8.