نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

2 استادیار، گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنرهای تجسمی، هنر، تهران، ایران

10.30465/lir.2025.9310

چکیده

موضوع این پژوهش، تجلّی جناس بصری در طراحی پوستر است. در این پژوهش، ابتدا آرایه جناس و انواع آن معرفی سپس جناس بصری و چگونگی کاربرد آن در طراحی پوستر بررسی شدند. جامعه هدف در این تحقیق، پوسترهای اجتماعی طراحی شده با موضوع بیماری ایدز در کشورآمریکا است که در سالهای 2008 و 2009 طراحی شده و طراحان جناس را دستمایه اصلی برای خلق اثرشان قرار داده‌اند. از این میان، تعداد دو پوستر که دارای بیشترین متغیرهای مورد بحث در تحقیق بودند، به‌عنوان جامعه نمونه، مورد بررسی قرار گرفتند. هدف از این تحقیق مطالعه تطبیقی آرایه جناس در کلام و چگونگی تجلّی آن در طراحی پوستر است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده و روش آن از منظر داده‌های تحقیق از نوع کیفی است. بدین معنا که ابتدا متغیرهای مورد نظر در پوسترهای جامعه نمونه،‌ که از طریق مراجعه به منابع الکترونیک جمع‌آوری شدند، با استفاده از روش‌ مشاهده، کدگذاری و از نمونه‌ها مستخرج سپس در قالب چهار دسته پیامهای تجسمی، شمایلی، زبانی و نیز کاربرد جناس بصری، بررسی شدند. به‌طور کلی نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد همانطور که جناس در کلام نوعی خلاصه‌نویسی محسوب میشود و باعث زیبایی و تأثیرگذاری کلام میشود، جناس بصری نیز میتواند به‌عنوان یکی از بهترین راه‌های خلّاقانه حل مسائل طراحی‌گرافیک، به طراحان کمک کند تا بیشترین مفاهیم را با کمترین عناصر بصری ارائه دهند و از این رهگذر به مخاطب کمک کنند تا پیام اثر را بهتر به ذهن بسپارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

  • اخوت، احمد. (1371). نشانه‌شناسی مطایبه. اصفهان: نشر فردا.
  • اسفندیار پور، هوشمند. (1384). عروسان سخن: نقد و بررسی اصطلاحات ادبی در بدیع. تهران: نشر فردوس، چاپ دوم.
  • پهلوان، فهیمه. (1384). درآم‍دی‌ ب‍ر ت‍ح‍ل‍ی‍ل‌ ع‍ن‍اص‍ر ت‍ص‍وی‍ری‌ در آرم‌: ب‍ررس‍ی‌ ع‍ن‍اص‍ر ت‍ص‍وی‍ری‌ در آرم‌ه‍ای‌ دول‍ت‍ی‌، ب‍ا روی‍ک‍ردی‌ ب‍ه‌ روش‌ه‍ای‌ ن‍ش‍ان‍ه‌ش‍ن‍اس‍ی‌/ پ‍ژوه‍ش‍گ‍ر ف‍ه‍ی‍م‍ه‌ پ‍ه‍ل‍وان‌؛ زی‍رن‍ظر م‍ع‍اون‍ت‌ پ‍ژوه‍ش‍ی‌. تهران: دانشگاه هنر.
  • پهلوان، فهیمه. (1387). ارتباط تصویری از چشم‌انداز نشانه‌شناسی. تهران: دانشگاه هنر.
  • تجلیل، جلیل. (1371). جناس در پهنه ادب فارسی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم.
  • خلج، محمدعلی. (1390). کاربرد طنز در طراحی مسکات، بسته‌بندی و تبلیغات تجاری برای محصولات غذایی). پایان‌نامه‌ی منتشرنشده‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده‌ی هنرهای تجسمی دانشگاه هنر، تهران.
  • ذاکری، مصطفی. (1385). تاریخچه علوم بلاغی. آینه میراث، 32، 19-14.
  • شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1377). جادوی مجاورت. نشر بخارا، 2، 31-27.
  • شمیسا، سیروس. (1378). نگاهی تازه به بدیع. تهران: نشر فردوس، چاپ یازدهم.
  • شمیسا، سیروس. (1381). بیان و معانی. تهران: نشر فردوس، چاپ ششم.
  • فرنود، مریم. (1390). اقتباس وارونه در هنرهای تجسمی به‌ویژه در طراحی پوستر. پایان‌نامه‌ی منتشرنشده‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده‌ی هنرهای تجسمی دانشگاه هنر، تهران.
  • فلیک، اووه. (1388) درآمدی بر تحقیق کیفی (ترجمه‌ی هادی جلیلی). تهران: نشر نی.
  • متوسل الحق، سپیده. (1388). کاربرد آرایه‌های ادبی در تصاویر پیام‌رسان. پایان‌نامه‌ی منتشرنشده‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده‌ی هنرهای تجسمی دانشگاه هنر، تهران.
  • وحیدیان کامیار، تقی. (1385). بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی. تهران: سمت.
  • ویلیامز، رابین. تالت، جان (1385) گرافیک حرفه‌ای (ترجمه‌ی نازیلا حامد خاکی). تهران: مؤسسه‌ی تحقیقاتی انتشاراتی نور، چاپ دوم.
  • هاشمی، سیمین (1391). بررسی چگونگی تعامل بین آرایه‌های ادبی و تبلیغات فرهنگی و تجاری. پایان‌نامه‌ی منتشرنشده‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده‌ی هنرهای تجسمی دانشگاه هنر، تهران.
  • همایی، جلال‌الدین (1371). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما، چاپ هفتم.
  • هولیس، ریچارد (1386). تاریخچه‌ای از طراحی گرافیک (ترجمه‌ی سیما مشتاقی). تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
  • یاحقی، فرید. (1388). طنزپردازی در انیمیشن به کمک جناس‌ها. پایان‌نامه‌ی منتشرنشده‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده‌ی هنرهای تجسمی دانشگاه هنر، تهران.
  • Almeida de, C. (2009), The rhetorical genre in graphic design. Journal of Visual Literacy, 28(2), 186 -198.
  • Eco, U. (1984). The Role of the Reader; BMG: Indiana university.
  • Emanuel, B. (2010). Rhetoric in graphic design (Master Thesis). Retrieved 6 Jun 2014 from: http://graphicdesignrhetoric.tumblr.com
  • Emnison, M. and Esmit, P. (2000), Researching the Visual: Imaj, Objects, Contexts and Interaction in Social and Cultural Inquiry. London: Sage.
  • , H. (2005). Aroosane Sokhan (criticism and examination of terms and literary works in Badi'a). Tehran: Sokhan. [In Persian].
  • Farnoud, M. (2011). Reverse adaptation in visual arts, especially in poster design. Unpublished Master's Thesis, Faculty of Visual Arts, University of Arts, Tehran. [In Persian].
  • Flick, U. (2008) An introduction to qualitative, research. (translation by Hadi Jalili). Tehran: Ney Publishing. 3rd ed.
  • Hashemi, S. (2011). Investigating the interaction between literary arrays and cultural and commercial advertisements. Unpublished Master's Thesis, Faculty of Visual Arts, University of Arts, Tehran. [In Persian].
  • Homayi, J. (1992). Rhetoric techniques and literary industries. Tehran: Homa, 7th edition.
  • Khalaj, M.A. (2011). The use of humor in the design of masks, packaging and commercial advertisements for food products. Unpublished Master's Thesis, Faculty of Visual Arts, University of Arts, Tehran. [In Persian].
  • Gesch, J. Scheuermann, J. (2006). Design as a rhetoric. Baz: 3rd Design Research Symposium of the Swiss Design Network.
  • Heller, L. G. (1974). Toward a general typology of the pun. Language and Style, (7), 271-282.
  • Heller, S. (2002). Design humour. New Yor, Allworth press.
  • Hollis, R. (2007). A history of graphic design (translated by Sima Mushtaqi). Tehran: Printing and Publishing Organization.
  • Huizinga J. (1956). Homo ludens. Hamburg: Rowohit.
  • Lucas, G. Dorrian, M. (2006). Guerrilla advertising. LON: Laurence kink publishing
  • McQuarrie, E.F.Mick, D.G. (1996). Figures of Rhetoric in advertising language. Jornal of Consumer Research. 22.424-438.
  • McQuarrie, E.F.Mick, D.G. (2003). Visual and Verbal Rhetorical Figures .Retrieved 23 Jun 2015 from: http://www.jstor.org/stable/10.1086/209549#fndtn-pdf
  • , A. (1992). The semiotics of humour. Isfahan: Nashre Farda. [In Persian].
  • , F. (2008). An introduction to analysis of the visualelements of logo. Tehran: University of Art. [In Persian].
  • , F. (2008). Visual Communication from Perspective of Semiotics. Tehran: University of Art. [In Persian].
  • Rand, P .(2000). A Designer`s Art. NY: Yale University press.
  • Shafi'i Kodkani, M. (1998). The magic of proximity. Bokhara Publication, 2, 31-27. [In Persian].
  • Shamisa, C. (1999). A fresh look at the novel. Tehran: Ferdous Publishing House, 11th edition. [In Persian].

Shamisa, C. (2002). Expression and meanings. Tehran: Ferdous Publishing House, 6th edition. [In Persian].

Tajlil, J. (1992). Puns in Persian literature. Tehran: Institute of Cultural Studies and Research, second edition. [In Persian].

Vahidian Kamiyar, T. (2006). Original from the aesthetic point of view. Tehran: Samt. [In Persian].

Williams, R., Tallet, J.(2006) Professional Graphics (translated by Nazila Hamed Khaki). Tehran: Noor Publishing Research Institute, second edition.

  • Yahaghi, F. (2009). Humor in animation with the help of puns. Unpublished Master's Thesis, Faculty of Visual Arts, University of Arts, Tehran. [In Persian].
  • Zakeri, M. (2006). History of rhetorical sciences. Ayenemiras, 32, 14-19. [In Persian].