نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دولتی سلمان فارسی کازرون

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

چکیده

یکی از ساختارهای بنیادی در شعر رُزا جمالی و غاده‌السّمّان تفکر اسطوره‌ای است. از آنجا که این دو شاعر از لحاظ شیوۀ استفاده از واژگان و عناصر زبانی زنانه شباهت‌های بسیاری با هم دارند، اشعارشان از جنبۀ عناصر زبانی مشترک و دارای کهن الگو، تحلیل تطبیقی شده است؛ بنابراین روش انجام پژوهش تطبیقی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی بوده است. یافته‌ها نشان می‌دهد هر دو شاعر بر اساس اندیشه و عاطفۀ زنانه‌ از عناصر و جلوه‌های طبیعت استفاده کرده‌اند و حضور این عناصر و مفاهیم مثل زمین، دهلیز، دریا، اقیانوس، درخت و ... ریشۀ کهن‌الگویی دارند؛ درواقع هر دو شاعری دارای سرشت و ذهنیتی متأثر از ضمیر ناخودآگاه هستند و تصاویر شعر آنها فراتر از مرزها و محدودیت‌های مردسالارانه محسوب می‌شود. همچنین عناصر کهن‌الگویی زنانه (رویش، زایش، حیات، جاودانگی و مرگ) در اشعار این شاعران برجسته است. رزا جمالی، زایش و حیات را از طریق تشبیه خود به کلمۀ زنانه «زمین» و غاده‌السمان جاودانگی زنانه را از طریق همانند دانستن خود با «درخت و جنگل» نشان داده است. از لحاظ ذهنیت زنانه باید گفت زبان جمالی نسبت به زبان غاده مبهم‌تر و زنانه‌تر است. همچنین وحدت و جاودانگی در شعر جمالی بیشتر از غاده دیده می‌شود.

کلمات کلیدی: ادبیات تطبیقی؛ رزا جمالی؛ غاده‌السمان؛ طبیعت؛ اسطوره؛ کهن‌الگو

کلیدواژه‌ها

موضوعات

منابع
قرآن کریم
آریان‌زاد، زهرا؛ طهماسبی، فریدون؛ حاتم‌پور، شبنم. سرخی، فرزانه. (1399) « تحلیل روانکاوانه اشعار آرمانی سیمین بهبهانی و غاده‌السمان بر مبنای نظریه کارن هورنای». نشریه ادبیات تطبیقی. دوره 13. شماره 23.  
ازهری، نادر. (1401). «فراوانی عناصر اربعه (خوانش شعر رزا جمالی از منظر گاستون باشلار)». در: اتاق تاریک (در تحلیل شعرهای رزا جمالی) . به کوشش: شالبافان، رضا. چاپ: یکم. تهران: ترنجستان.
السمان، غاده.( 1398). زنی عاشق زیر باران. ترجمه: ستارزاده، جلیل. چاپ: دوم. تهران: ثالث.
السمان، غاده. (1398). جغد روشنفکر. مترجم: عبدلیان، شمیم. چاپ: اول. آبادان: پرسش.
السمان، غاده. ( 1399). عشق از سویدای دل. مترجم: فرزاد، عبدالحسین. چاپ: اول. تهران: چشمه.                      
السمان، غاده. (1388). رگ‌ به رگ عشق. مترجم: زمانی علویجه، علی. اصفهان: گفتمان اندیشه معاصر.
السمان، غاده. (1398). با این‌همه عاشقت بوده‌ام. مترجم: بیدج، موسی. چاپ: سوم. تهران: سرزمین اهورایی.                                                                                                                                   
السمان، غاده. (1396). معشوق مجازی. مترجم: فرزاد، عبدالحسین.چاپ: سوم. تهران: چشمه.                         
السمان، غاده. (1389). رقص با جغد. مترجم: آل‌یاسین، کاظم. شاهین‌شهر: مکاتیب. 
السمان، غاده (1389). عشق را به تو ابراز کردم. مترجم: آل‌یاسین، کاظم. شاهین‌شهر: مکاتیب.                                                  
السمان، غاده. (1398). چشم‌های تو سرنوشت من. مترجم: پرنیایی فرد، میسون. چاپ: دوم. تهران: ایجاز.  
السمان، غاده. (1380). زنی عاشق در میان دوات. مترجم: فرزاد، عبدالحسین. تهران: چشمه.
الملائکه، نازک. صالح، سنیه. السمان، غاده.( 1374). خاکستر تمدن‌ها (سروده‌های سه شاعره معاصر عرب: نازک‌الملائکه، سنیه صالح، غاده‌السمان). مترجم: یزدی‌نژاد، زهرا. چاپ: اول. تهران: نون‌والقلم.
الیاده، میرچا. (1372). رساله در تاریخ ادیان. مترجم: ستاری، جلال. تهران: سروش.
الیاده، میرچا. (1374). اسطوره، رویا، راز. مترجم: منجم، رویا. چاپ: اول. تهران: فکر روز.
باباچاهی، علی (1386). شعر امروز، زن امروز، تهران: ویستار.
برلند، کاتی آرتور. (1387). اسطوره‌های حیات و مرگ. مترجم: بهزادی، رقیه. تهران: علم.                                                                                                                                   
بزرگ بیگدلی، سعید. اکبری گندمانی، هیبت اله. محمدی کله‌سر، علیرضا. (1386). «نمادهای جاودانگی ( تحلیل و بررسی نماد دایره در متون دینی و اساطیری)». گوهر گویا. ص 98-79.   
پاینده، حسین (1399). نظریه و نقد ادبی؛ درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای ج اول. تهران: سمت. چاپ سوم.
توسل پناهی، فاطمه. (1391). توتم و تابو در شاهنامه. تهران: ثالث.       
جابز، گرتود. (1370). فرهنگ سمبل‌ها. مترجم: بقاپور، محمدرضا. تهران: مترجم.                                                                                                                                             
جمالی، رزا. (1380). برای ادامه این ماجرای پلیسی قهوه‌ای دم کرده‌ام. تهران: آرویج.                                      
جمالی، رزا. (1394). این ساعت شنی که به خواب رفته است. چاپ: دوم. تهران: چشمه.                           
جمالی، رزا.( 1377). دهن‌کجی به تو. تهران: نقش هنر.
جمالی، رزا. (1377). این مرده سیب نیست یا خیار است یا گلابی. تهران: ویستار.     
درمنکی، خلیل. (1401). «کوبیسم شاعرانه( نگاهی به کتاب بزرگراه مسدود است)». در: اتاق تاریک. به کوشش: شالبافان، رضا. تهران: ترنجستان.                      
دوبوکور، مونیک. (1376). رمزهای زنده جان. مترجم: ستاری، جلال. ج 2. تهران: مرکز.                                                                 
زمردی، حمیرا. (1382). نقد تطبیقی ادیان و اساطیر ایران. ج:1. تهران: زوار.                                                                                                                                   
سلیمانی، ژیلا. (1393). رمزپردازی در اشعار غاده‌السمان. رساله کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، استاد راهنما: محسن پیشوایی علوی، دانشگاه کردستان.
 سیرلوت، خوان، ادوارد. (1389). فرهنگ نمادها. مترجم: اوحدی، مهرانگیز. تهران: دستان.
 شمیسا، سیروس.1371. داستان یک روح. تهران: فردوس.  
شوالیه، ژان. آلن گربران. (1379). فرهنگ نمادها. 5 جلد. ترجمه و تحقیق: فضائلی، سودابه. تهران: جیحون.    
عالی، فاطمه. (1390). «مار در اساطیر و ادبیات فارسی» بهارستان سخن (فصلنامه علمی‌پژوهشی ادبیات فارسی.
 معین، زهرا. (1381). « بانو خدایان و بانو اسطوره‌ها».کتاب ماه هنر. ص 56-53.
هیرونی‌حاجی‌زاده، فرشید. (1401). «آمیزه‌ای از روایت اسطوره‌ای و تاریخی همراه با نگرشی زن-محور( نگاهی به چند شعر رزا جمالی)». در: اتاق تاریک (در تحلیل شعرهای رزا جمالی). به کوشش: شالبافان، رضا. چاپ: یکم. تهران: ترنجستان.
هینلز، جان. (1383). شناخت اساطیر ایران. مترجم: باجلان فرخی. ج:2. تهران: جیحون.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              یونگ، کارل گوستاو. (1368). چهار صورت مثالی. مترجم: فرامرزی، پروین. مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.  
یونگ، کارل گوستاو.(1379). روح و زندگی. مترجم: صدیقانی، لطیف. تهران: نیل.       
منابع انگلیسی:                                     
Smith, w. R. (1894). Lectures on the Religion of the Semites: the fundamental institutions. London: Adam and Charles Black.
Carlit. J.E. (1917).” A dictionary of symbols”. Translated from the Juan Edward. Originally published: 2nded. New York: philosophical library.