تحلیل نشانه شناختی باب «شیر و گاو» کلیله و دمنه براساس نظریه سبک زندگی اریک لاندوفسکی

زمانی, فاطمه; کنعانی, ابراهیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

مسألۀ سبک زندگی، یکی از مباحث مهمی است که در نشانه‌شناسی اجتماعی طرح می‌شود. جایگاه سوژه به‌منزلۀ ساحتی گفتمانی بازنمایی می‌شود که در تعاملات بین‌سوژه‌ای زیسته و در بستری گفتمانی تحقق پذیرفته‌است. این ساحت گفتمانی، بر قراردادهای اجتماعی- فرهنگی استوار است که براساس آن، سوژه با ابژه‌ها و کنش‌های دیگر تعامل برقرار می‌کند. اریک لاندوفسکی، نشانه‌شناس اجتماعی، در بررسی ارتباطات اجتماعی، براساس ارتباط گروه «مرجع» و «دیگری»، چهار نوع «سبک‌ مختلف زندگی» را شناسایی کرده‌است که عبارتند از سبک زندگی «اسنوب»، «داندی»، «آفتاب‌پرست» و «خرس». سابقۀ طولانی نظام طبقاتی در ایران و تداوم آن در دوران اسلامی تا پیش از مشروطیت، سبکهای زندگی متفاوتی را سازماندهی کرده‌است. در آثار ادبی و به‌ویژه آثار تعلیمی برخورد گروه حاکم با گروه‌های زیردست انعکاس یافته‌است. کلیله و دمنه نیز از جمله آثاری است که به شیوه‌ای تمثیلی و نمادین ارتباط گروه حاکم و زیردست در آن بازنمایی شده‌است. مقالۀ حاضر با استفاده از رویکرد اریک لاندوفسکی به بررسی سبک‌های مختلف زندگی در باب «شیر و گاو» کلیله و دمنه پرداخته‌است. نتیجۀ بررسی حاضر نشان می‌دهد که دمنه اسنوب‌وار با شبیه‌سازی خود با گروه مرجع دو نوع سبک‌زندگی درباریان( فدائیان و غدراندیشان) را بازنمایی می‌کند. کنش رفتاری کلیله نیز همانند «داندی» به تمایز از گروه مرجع درباری تمایل دارد. گاو نیز ابتدا همانند «آفتاب‌پرست» به‌ناچار به تقلید از گروه مرجع میپردازد و در پایان همانند «خرس» با رفتاری نابهنجار موجب هلاکت خویش می‌گردد. شیر که نماد قدرت مطلق است با در پیش گرفتن سبک رفتاری نابهنجار «خرس» از خصوصیات پادشاه مطلوب فاصله می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

پژوهشهای میان رشته ای ادبی

مراجع

اصفهانی، محمودبن محمدبن الحسین(1364)، دستورالوزاره، تهران: چاپخانۀ سپهر.

باقری، مهری (1386) دینهای ایران باستان، تهران: قطره.

پورداود، ابراهیم(1347)، یشتها، ج2، تهران: انتشارات زبان و فرهنگ ایران.

چلپی، مسعود(1375)، جامعهشناسی نظم، تهران: نی.

دادگی، فرنبغ (1385)، بندهش، گزارنده: مهرداد بهار، تهران: توس.

دهقانیان، جواد (1390)، «بررسی کارکرد قدرت و فرهنگ سیاسی در کلیله و دمنه»، پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و عوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورۀ جدید، سال سوم، شمارۀ 1 (پیاپی9)، صص91- 104.

ذوالنوری، سیدفرزاد؛ فرهاد، پروانه(1397)، «طبقات اجتماعی ایران باستان (با تکیه بر عصر ساسانی)، تاریخنامۀ خوارزمی، سال ششم، پاییز، شماره 23، صص: 20- 39.

راوندی، مرتضی(1382)، تاریخ اجتماعی ایران، تهران: نگاه.

رستگار، نصرت‌الله(1384)، «مشروعیّت حکومت از دیدگاه فردوسی»، آینۀ میراث، دورۀ جدید سال سوم، شمارۀ 2، صص 9-40.

شایگان، داریوش (1389)، ادیان و مکتبهای فلسفی هند، جلد اول، تهران: امیرکبیر.

شعیری، حمیدرضا(1395)، نشانهمعناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی. تهران: تربیت مدرس.

شعیری، حمیدرضا، محمودی بختیاری، بهروز و سبزواری، مهدی (1402). فرهنگ توضیحی جهانِ نشانه و معنا، تهران: لوگوس.

طوسی،نصیرالدین(1356)، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبیمینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی.

ظهیریناو، بیژن، نواختیمقدم، امین و ممیزاده، مریم (1389)، «سیر و تداوم اندیشههای ایرانشهری در کلیله و دمنه»، پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورۀ جدید، سال دوم، شمارۀ سوم (پیاپی7)، صص77- 96.

کریستنسن، آرتور (1385)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: صدای معاصر.

منشی، نصرالله (1371)، کلیلهودمنه، به تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

مختاری، محمد(1371)، انسان در شعر معاصر، تهران: توس.

معین، مرتضیبابک(1394)، معنا بهمثابه تجربه زیسته، تهران: سخن.

__________ (1396)، ابعاد گمشدۀ معنا در نشانهشناسی روایی کلاسیک؛ نظام معنایی تطبیق یا رقص در تعامل. تهران: علمی و فرهنگی.

_________(1400)، «تجزیه و تحلیل تحول سبک زندگی مارسل، راوی قهرمان در جستجوی زمان از دست رفته براساس الگوی سبک زندگی اریک لاندوفسکی»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورۀ 26، شمارۀ 2. صص813- 835.

موله، م.(1372)، ایران باستان، ترجمۀ ژاله آموزگار، تهران: توس.

مهربانیممدوح، فاطمه؛ صدقی، حسین(1398)، «تأثیروبازتاب نظام طبقاتیواستبدادی در متون تعلیمی منثور فارسی»، نشریۀ زبانوادب فارسی دانشگاه تبریز، سال 72، شماره 260، صص 308- 333.

میری، سیداحمد(1380)، دیباچهای بر فرهنگ استبداد در ایران، تهران: مؤسسۀ نگاه معاصر.

نجومیان، امیرعلی(1395)، «سبک زندگیِ ترجمه شده: تحلیلی نشانه-پدیدارشناختی از مترجم دردها اثر جومپا لاهیری»، نقد و نظریۀ ادبی، دورۀ اول، شمارۀ 1، صص 9- 22.

هینلز، جان راسل (1385)، شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژالۀ آموزگار، احمد تفضّلی، تهران: نشر چشمه.

یعقوبی جنبهسرایی، پارسا و احمدپناه، فاتح (1390)، «ساختار روایی کلیله و دمنه بر اساس گفتمانکاوی تعامل رای و برهمن»، ادبپژوهی، دورۀ 5، شمارۀ 18، صص 71- 100.

Landowski, Eric (1997), Présences de l’autre, Paris, PUF.

________ (2004), Passions sans nom, paris, PUF.

________ (2012), Pour Une sémiotique du Gout, Sāo Paulo: Centre de Pesquisas Sociossmioticas.

Van Leeuwen, T. (2005), Introducing Social Semiotics, London: Routledge.

پژوهش های بین رشته ای ادبی

تحلیل نشانه شناختی باب «شیر و گاو» کلیله و دمنه براساس نظریه سبک زندگی اریک لاندوفسکی

مراجع

مراجع

دوره 6، شماره 12
مهر 1403

تحلیل نشانه شناختی باب «شیر و گاو» کلیله و دمنه براساس نظریه سبک زندگی اریک لاندوفسکی

مراجع

مراجع

دوره 6، شماره 12مهر 1403

دوره 6، شماره 12
مهر 1403