نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه هرمزگان

2 استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

اسطوره‌ در غالب تعاریف، به خواست‌های جمعی انسان‌ها تعبیر شده‌است. این خواست‌ها گاه به منظور تفسیر و توجیه پدیده‌های اسرارآمیز طبیعت، گاه در شکل ضدروایتی در برابر روایت نیستی و مرگ و گاه در شمایل آمال و خواست‌های دور از دسترس انسان، تبلور یافته است. در کنار این طیف از تعاریف، و بر مبنای رویکردهای فکری-فلسفی معاصر حول محور مفاهیمی از قبیل قدرت و ایدئولوژی، اسطوره‌ها را می‌بایست نه الزاماً برآمده از ذهن جمعی انسان پیشامدرن با کارکردهای فوق، بلکه نوعی گفتمان معطوف به قدرت تلقی کرد که در ظرف مناسبات قدرت ظهور می‌کند و همانند ابزاری به تعبیر آلتوسر ایدئولوژیک، در تقویت یا تضعیف گفتمانی خاص ایفای نقش می‌‌کند. از این چشم‌انداز و با چنین قرائتی از اسطوره، نسبت میان رمان شوهرآهوخانم و اسطوره را دنبال کرده‌ایم. نتایج نشان می‌دهد رمان شوهرآهوخانم در واقع شکل سکولار و زمینی شده اسطوره آفرینش است و این اسطوره با حفظ خطوط و چارچوب‌های کلی خود، در این اثر بسیار مهم و شناخته شده کدگذاری شده است. با قرار دادن اسطوره آفرینش در فرمول خوانش ویژه مقاله حاضر از اسطوره، یعنی گفتمان معطوف به قدرت، مشخص شد که کارکرد این اسطوره مطابق با مقتضیات، مسائل و پروبلماتیک عصر نویسنده، در جهت سرکوب یا دست‌کم مهار نیروهای گریز از مرکز- در اینجا یعنی زن تحول خواه-، به نفع نهاد قدرتی دیرپا به نام مردسالاری قرار گرفته‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فهرست منابع
قرآن کریم.
کتاب مقدس(1978). ترجمه فارسی.
آشوری، داریوش. (1382). عرفان و رندی در شعر حافظ. تهران: مرکز.
آلتوسر، لویی. (1389). ایدئولوژی و ساز و برگ‌های ایدئولوژیک دولت. ترجمة روزبه صدرآرا. تهران: نشر چشمه.
اباذری، یوسف. (1380). «رولان بارت و اسطوره و مطالعات فرهنگی». مجلة ارغنون، (18)، 137-157.
اباذری، یوسفعلی و امیری، نادر. (1384). «بازخوانی رمان شوهر آهو خانم». مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره:1، شماره:4، صفحات :55-78.
استعلامی، محمد (2535). ادبیات دوره بیداری و معاصر. چ اول، تهران: انتشارات دانشگاه سپاهیان انقلاب.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. (1387). اسطوره، بیان نمادین. چاپ دوم. تهران: انتشارات سروش.
افغانی، علی‌محمد. (1388). شوهرآهوخانم. تهران: انتشارات دنیای دانش.
ایلیاده، میرچا (1362). چشم‌انداز اسطوره. ترجمه جلال ستاری،‌ تهران: توس.
الیاده، میرچا(1384). اسطوره بازگشت جاودانه، ترجمه بهمن سرکاراتی، تهران: طهوری.
الیاده، میرچا(1392). نمادپردازی، امر قدسی و هنرها، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: انتشارات نیلوفر.
بارت، رولان. (1380). اسطوره در زمانه حاضر. ترجمة یوسف اباذری. مجلة ارغنون، (18) ، 85-135.
پرهام، سیروس (1340). «شوهر آهوخانم». راهنمای کتاب، سال چهارم، شماره ١٠، ص ٩٧١.
حائری، شهلا(1383). «مارسل پروست شهرزادی دیگر»، اسطوره و ادبیات: مجموعه مقالات، تهران: سمت.
ستاری، جلال (1374). اسطوره و رمز: مجموعه مقالات، ترجمه جلال ستاری، تهران: سروش.
سیگال، رابرت آلن (1388). اسطوره. ترجمه احمدرضا تقاء، تهران: نشر ماهی.
سپانلو،محمدعلی(1366). نویسندگان پیشرو ایران از مشروطیت تا 1350. چاپ دوم،تهران: نگاه.
عسگری حسنکلو، عسکر.(١٣٩2). «جایگاه شوهر آهوخانم در ادبیات داستانی فارسی». فصلنامة زبان و ادبیات فارسی، سال ٢١، شمارة ٧٤.
فرای، نورتروپ(1379). رمز کل: کتاب مقدس و ادبیات، ترجمه صالح حسینی، تهران: نیلوفر.
فسائی، جعفر. (1396). بازتولید مناسبات سلطه در رمان شوهر آهوخانم. نقد و نظریه ادبی، 2(2)، 17-38.
قائمی، فرزاد(1392). «بررسی کهن الگوی انسان نخستین و نمودهای آن در بخش پیشدادی شاهنامه فردوسی بر مبنای اسطوره شناسی تحلیلی»، نشریه: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی (زبان و ادبیات فارسی)، دوره9، شماره 31، صص206-169.
 قائمی، فرزاد(1393). «بررسی تکوینی و تطبیقی کهن‌الگوی آفرینش انسان بنیادین بر مبنای رویکرد نقد پسایونگی»، پژوهش‌های ادبی، دوره11، ،شماره43، صص120-149.
خجسته، فرامرز، دهقانیان، جواد و فسایی، جعفر(1395).« شوهرآهو خانم در بوته نقد پساساختارگرا»، پژوهش‌های ادبی، سال 13،شماره54، صص68-93.
کاسیرر، ارنست. (1385). افسانه دولت. ترجمة نجف دریابندری. تهران: انتشارات خوارزمی.
کامشاد، حسن.(١٣٨٤). پایه گذاران نثر جدید فارسی، تهران: نی.
کوچکی، زهرا (1389). بررسی سیمای زن در رمان «شوهر آهوخانم»، اندیشه‌های ادبی، دوره2، شماره 6، صص85-109.
حسنی رنجبر، احمد و دیگران(1392).«زبان و جنسیت در رمان شوهر آهو خانم». مطالعات نقد ادبی، دوره 8، شماره 30، فروردین 1392، صفحه 1-17.
حسین‌زاده،آذین(1383) زن آرمانی، زن فتّانه بررسی تطبیقی جایگاه زن در ادبیات فارسی. تهران: قطره.
حنان، محمدموسی طاحون(1391). بررسی تطبیقی نقش زن در چهار رمان معاصر ایران و مصر. ‌پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
مروی، بهزاد (1391). مقایسه زبان مردانه و زنانه در رمان های "شوهر آهوخانم ـ علی محمد افغانی" و "شب های تهران ـ غزاله علیزاده". پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی - دانشکده علوم انسانی.
میرصادقی، جمال(1382). داستان نویس‌های نام‌آور معاصر ایران. تهران: اشاره
مورنو، آنتونیو(1392). یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمه داریوش مهرجویی، چ هفتم، تهران: مرکز.
وارنر، رکس (1379). «مفهوم اسطوره»، کتاب ماه هنر، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل‌پور، صص16-25
یونگ، کارل گوستاو(1382). تحلیل رؤیا. ترجمه رضا رضایی، تهران: افکار.
Rank, Otto(1929). The Trauma of the Birth, London, Kegan Paul,trench, trubner & co, ltd, new york: Harcourt, Brace and Company.