نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 زبان و ادبیات فارسی ، دانشکده ادبیات ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ،تهران ،ایران

2 زبان و ادبیات فارسی،پژوهشکده ادبیات ،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، تهران ، ایران.

3 زبان و ادبیات فارسی ، پژوهشکده ادبیات ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، تهران ، ایران .

چکیده

احمد شاملو از چهره های نامبردار شعر نو محسوب می شود، قضاوت های متفاوتی درباره ی شعرش صورت گرفته است، برخی وی را بسیار متأثر از شاعران فرنگی دانسته اند. از آنجا که تصویرغالباً از ارکان مهم شعر است و با توجه به نظریه بینامتنیت که هر متنی را متأثر از متون پیشین یا معاصر خود می داند با بررسی تصاویر شعری می توان به میزان ارتباط یا عدم ارتباط شعر شاملو با میراث شعری کهن پی برد.برای این منظور تصویرهایی که در قالب تشبیه ، استعاره ، تشخیص ،کنایه و صفت هنری در شعر وی بیان شده اند، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با نگاهی به نظریه بینامتنیت و رویکرد سنت گرایی ادبی انجام شده است. بررسی

وتحلیل داده های تحقیق نشان داده برغم نظر مخالفین شاملو، تصاویرشعری شاعران کهن پارسی در شعر وی به صورت صریح (عین تصویر در بافت نو) و ضمنی( قسمتی از تصویر ، تصویر با مفهومی تازه در بافت نو) بازتاب یافته است. در این میان بیشترین بازتاب مستقیم یا صریح به ترتیب در تصاویر شعری کنایه و تشبیه و بازتاب غیرمستقیم یا ضمنی در تصاویرشعری تشخیص ، استعاره و صفت هنری صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

کتاب‌نامه
آلن، گراهام (1390). بینامتنیّت، چ هفتم، تهران: نشر مرکز.
 ابرمز، ام اچ ،گالت هرفم (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی، ترجمۀ سعید سبزیان، چ دوم ، تهران: رهنما.
اسیرشهرستانی، جلال الدین میرزا (1384).دیوان غزلیات، تصحیح غلامحسین شریفی ولدانی، چ اول، تهران، میراث مکتوب.
انوری، اوحدالدین علی بن محمد (1364). دیوان، به کوشش سعید نفیسی، چ اول، تهران: مؤسسة مطبوعاتی پیروز.
اهلی، محمد بن یوسف (1344). دیوان، تصحیح حامد ربانی، تهران: سنایی. 
بیدل دهلوی، مولانا عبدالقادر (1341). کلیّات،ج1، تصحیح خال محمد خسته و خلیل‌اﷲ خلیلی، به اهتمام حسین آهی، تهران: کتاب‌فروشی فروغی.
پورنامداریان، تقی(1390). سفر در مه، چ چهارم، تهران: سخن.
جامی، نورالدین عبدالرحمن (1337). مثنوی هفت اورنگ، تصحیح و مقدمة آقـا مرتضـی مـدرس گیلانـی، چ اول، تهران: کتاب‌فروشی سعدی.
جامی، نورالدین عبدالرحمن (1368). دیوانغزلیات، تصحیح هاشم رضی، چ سوم ، تهران: انتشارات شرق.
حافظ، شمس‌الدین محمد (1383). دیوان، تصحیح علامه قزوینی و قاسم غنی، به کوشش عبدالکریم  جربزه‌دار، چ دوم ، تهران: اساطیر.
حزین لاهیجی، محمدعلی بن ابی طالب (1362). دیوان، تصحیح و مقدمۀ بیژن ترقی،چ دوم، تهران: انتشارات کتابفروشی خیام.     
خاقانی شروانی، افضل‌الدین بدیل بن علی نجار (1385). دیوان به کوشش ضیاءالدین سجادی، چ هشتم ، تهران: زوّار.
خواجو، کمال‌الدین ابوالعطاء محمود بن علی (1369). دیوان، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، چ اول، تهران: نشر پاژنگ.
خواجو، کمال‌الدین ابوالعطاء محمود بن علی (1395). سامنامه، تصحیح میترا مهرآبادی،  چ دوم، تهران: دنیای کتاب.
رودکی، ابوعبدالله جعفر (1376). دیوان، بر اساس نسخۀ سعید نفیسی، چ دوم،تهران : انتشارات نگاه.
سلمان ساوجی، جمال‌الدین (1367). دیوان، به اهتمام منصور مشفق، چ دوم، تهران: انتشارات صفی علیشاه .
سعدی، مصلح‌الدین (1385). کلیّات، به اهتمام محمدعلی فروغی، چ چهارم، تهران: انتشارات هرمس.
سنایی. (1396). دیوان، به کوشش مظاهر مصفا، چ دوم، تهران: کتابخانة سنایی، مجدود  بن آدم
سنایی، مجدود بن آدم (1384). حدیقه‌الحقیقه و طریقه‌الشریعه، تصحیح مدرس رضوی، چ ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران .
سیاح ، فاطمه (1319) . «مقام سنّت در تاریخ ادبیات» ، ایران امروز ، شماره 9،  صص 9-10.
سیف فرغانی (1364). دیوان، به اهتمام ذبیح‌الله صفا،چ دوم ، تهران: فردوسی.  
شاملو، احمد (1396). مجموعه آثار، چ سیزدهم ، تهران: انتشارات نگاه
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1395). صورخیال در شعر فارسی، چاپ هجدهم، تهران:  انتشارات آگه.
 شفیعی کدکنی، محمدرضا (1389). موسیقی شعر، چاپ  نوزدهم، تهران: انتشارات آگه.
صائب تبریزی (1364). دیوان، ج1، به کوشش محمد قهرمان، چ اول، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
صائب تبریزی (1365). دیوان، ج2، به کوشش محمد قهرمان، چ اول، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
صائب تبریزی (1367). دیوان، ج4، به کوشش محمد قهرمان، چ اول، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
صائب تبریزی (1368). دیوان، ج5، به کوشش محمد قهرمان، چ اول، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
صائب تبریزی (1370). دیوان، ج6، به کوشش محمد قهرمان، چ اول، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
طهماسبی، فرهاد؛ صارمی، زهره (1393). «بررسی تصویر و معرفی آن در شعر شاملو»، پژوهش‌های ادبی، شمارۀ 44، صص 107-134 .
عرفی شیرازی، زین‌الدین علی بن جمال‌الدین (1880م/1291 ه.ق.). دیوان اشعار، هند: کانپور هند.
عرفی شیرازی، زین‌الدین علی بن جمال‌الدین (1378). کلیات اشعار، تصحیح پروفسور محمد ولی‌الحق انصاری، چ اول ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
 عطار نیشابوری، فرید‌الدین (1392).  اسرار نامه، تصحیح شفیعی کدکنی، چ ششم، تهران: انتشارات سخن .  
عطار نیشابوری، فرید الدین (1368). دیوان، تصحیح تقی تفضلی، چ پنجم، تهران : انتشارات علمی فرهنگی .
عطار نیشابوری، فرید‌الدین (1395). منطق الطیر،تصحیح شفیعی کدکنی، چ پانزدهم، تهران: سخن.
عطار نیشابوری، فرید‌الدین (1344). لسان الغیب، تصحیح و مقدمۀ احمد خوشنویس «عماد»، چ اول، تهران: کتابفروشی محمودی .
فخرالدین اسعد گرگانی (1349). ویس و رامین، تصحیح ماگالی تودوا، الکساندر گوافاریا، چ اول، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
فرخی سیستانی (1335). دیوان، به کوشش محمد دبیرسیاقی،تهران: چاپ سپهر.   
فردوسی، ابوالقاسم (1374). شاهنامه، ج 2، به تصحیح ژول مول، با مقدمۀ محمد امین ریاحی، چ ششم ، تهران: سخن.
فردوسی، ابوالقاسم (1375). شاهنامه، ج5، تصحیح جلال خالقی مطلق،چ اول، کالیفرنیا  و نیویورک.
فردوسی، ابوالقاسم (1384). شاهنامه، ج6، تصحیح جلال خالقی مطلق و محمود امید سالار،چ اول، نیویورک.
فیاض لاهیجی،ملا عبدالرزاق (1372). دیوان، مصحح امیربانو کریمی، چ اول،تهران :انتشارات دانشگاه تهران .
کلیم کاشانی، میرزا ابوطالب(1336). دیوان، تصحیح حسین پرتوبیضایی، چ اول، تهران: خیام.
مجیر بیلقانی (1358). دیوان، تصحیح محمدآبادی،چ اول، تبریز: انتشارات مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
 محتشم کاشانی، کمال‌الدین (1380). هفت دیوان محتشم، تصحیح عبدالحسی نوایی-مهدی دری، چ اول ، تهران: مرکز نشر میراث مکتوب .
مشتاق، میرسید محمد علی (1320). دیوان، تصحیح حسین مکی، چ دوم، تهران: انتشارات کتابفروشی مروج.
مکاریک، ایرنا ریما (1385). دانش‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر، محمد نبوی، چ اول، تهران: آگه.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1384). دیوان شمس، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، چ چهارم، تهران: نشر سنایی.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1385). مثنوی معنوی، تصحیح محمد روشن، چ دوم ، تهران: فردوس.
میلی مشهدی، میرزا قلی (1383). دیوان، تصحیح محمد قهرمان، چ اول، تهران: امیر کبیر. 
نامور مطلق، بهمن (1394). در آمدی بر بینامتنیّت،چ دوم، تهران: سخن.
نامور مطلق، بهمن (1386). «ترامتنیت مطالعه روابط یک متن با دیگر متن‌ها»، پژوهشنامۀ علوم انسانی، شمارۀ 56 ،ص88 .
نظامی گنجوی، ابو محمد الیاس بن یوسف (1316 ). شرفنامه، تصحیح وحید دستگردی چ اول، تهران: مطبعه ارمغان .
نظامی گنجوی، ابو محمد الیاس بن یوسف (1335) .کلیات دیوان، تصحیح وحید دستگردی، تهران: امیرکبیر .
واعظ قزوینی، میرزا محمد رفیع (1359). دیوان، تصحیح سید حسن سادات ناصری، موسسۀ مطبوعاتی علی‌اکبر علمی.
هلالی جغتایی، بدرالدین (نورالدین ) (1337). دیوان، تصحیح سعید نفیسی، تهران: سنایی.
همایی، جلال‌الدین (1370). معانی و بیان،چ اول، تهران: نشر هما.
یاحقی، محمد جعفر (1393). جویبار لحظه‌ها،چ پانزدهم، تهران: جامی.