نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشکده زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشکده زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
3 دانش‌آموخته‌ی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
سبک‌شناسی انتقادی با تحلیل لایه‌های مختلف متن در پی شناسایی مفاهیم پنهان در زیر سطح زبان و کشف ایدئولوژی حاکم بر آن و شبکه‌های قدرت در متن است. با توجه به آنکه درویشیان نویسنده‌ای ایدئولوژی‌محور و معترض و منتقد به وضع زمانه است، شناخت ایدئولوژی‌ها و در نتیجه، نابسامانی‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی روزگار او اهمیّت زیادی دارد. هدف از این پژوهش - که به روش توصیفی، تحلیلی و آماری و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است - آن است که مشخّصه‌های سبک‌شناسی انتقادی و ایدئولوژی پنهان و روابط قدرت در مجموعه داستان آبشوران آشکار شود. این جستار، به شیوۀ لایه‌ای انجام شده و ابتدا کلان‌لایۀ بافت به صورت کلّی مورد بررسی قرار گرفته و سپس دو کلان‌لایۀ روایت و متن، با نظر به رویکرد مریم درپر در سبک‌شناسی انتقادی، تجزیه و تحلیل شده است. بررسی مؤلفه‌های سبک‌شناسی انتقادی در مجموعه داستان آبشوران، حکایت از آن دارد که کانونی‌سازی از نوع بیرونی و درونی و نیز مؤلفۀ تقابل، از ویژگی‌های سبکیِ برجستۀ این مجموعه داستان است و آنچه اهمیّت دارد این است که این مؤلفه‌های سبکی، ابزاری برای بیان دو مفهوم ایدئولوژی و قدرت هستند. ایدئولوژی مورد نظر نویسنده، شامل «مبارزه با فقر»، «مبارزه با جهل»، «مبارزه با بی‌عدالتی» و «مبارزه با سنّت» است. همچنین، چنانکه از داستان‌های درویشیان برمی‌آید، قدرت در این آثار، مقوله‌ای زنجیره‌وار، پیچیده و لایه‌لایه در تمام سطوح جامعه است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
)