بررسی عواطف بازتاب یافته در غزلیات شمس، بر اساس نظریة هیجان‌های بنیادین روبرت پلاچیک

ذاکر, طارق; قافله باشی, سید اسماعیل; ولیئی, قربان

doi:10.30465/lir.2022.42476.1581

بررسی عواطف بازتاب یافته در غزلیات شمس، بر اساس نظریة هیجان‌های بنیادین روبرت پلاچیک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ زبان و ادبیات فارسی، دانشکدة زبان و ادبیات، دانشگاه ننگرهار، وزارت تحصیلات عالی افغانستان

² زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

³ ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

10.30465/lir.2022.42476.1581

چکیده

عاطفه از عناصر مهم و حیاتی شعر است، هر شعری به نوعی حاصل انفعالات نفسانی هنرمند است. انفعالات نفسانی از محرک‌های اصلی شکل‌گیری آثار هنری محسوب می شود؛ از این‌رو غزلیات مولانا نتیجة تجارب ناب عرفانی و انگیختگی عواطف قدرتمند او است. در جستار حاضر وجه غالب عواطف بازتاب یافتة غزلیات شمس با استفاده از نظریة «هیجان‌های بنیادین» روبرت پلاچیک با روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی شده است. در این بررسی برای هر بیت یک امتیاز در نظر گرفته است و در تحلیل ابیات از عناصر زبانی (اصوات، واژه‌ها، ترکیبات، جملات)، دلالت مستقیم واژگانی و شگردهای بلاغی نیز کمک گرفته‌ شده است. در غزلیات مولانا انواع محتلف عواطف (اولیه و ترکیبی) با درجه‌های مختلف شدت بیان گردیده است که بیشتر از نود در صد عواطف ابراز شدة این غزلیات از جملة عواطف مثبت است و عواطف منفی به ندرت و آن هم با درجة پایین شدت بیان گردیده است. این بررسی نشان می‌دهد که 24 عاطفة مدل پلاچیک در غزلیات مولانا بازتاب یافته است. عواطف بازتاب یافتة غزلیات مولانا به ترتیب عشق، شادی، حیرت، امیدواری، پذیرش، تواضع... است که عاطفة عشق با گرفتن 50،92 در صد امتیاز در صدر و ناامیدی با گرفتن 0،02 امتیاز در پایین جدول قرار دارد.

کلیدواژه‌ها