نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان‌شناسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران bahmanhaidari90@gmail.com

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبان‌شناسی، دانشکدۀ زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران. m.dehghan@uok.ac.ir

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران gheitury@gmail.com

10.30465/lir.2022.38533.1394

چکیده

شعرشناسی شناختی به‌عنوان یکی از شاخه‌های مطرح‌شده در علوم شناختی، به خواننده امکان‌می‌دهد تا با کمک ابزارها و عناصر سازندۀ متن به تحلیل آن‌ بپردازد. از این‌رو، هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی عناصر سازندۀ شعر، گزیده‌ای از اشعار شیرکو بیکس با عنوان «معروف آقایی شعری موزون و بارانی جوان‌مرگ‌شده» از مجموعۀ «چراکانی سه‌ر هه‌له‌مووت»(چراغ‌هایی بر فراز قله) می‌باشد که با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس انگارۀ جهان‌های متن ورث (1999) انجام گرفته است. لایه‌های مختلف شعر شیرکو بیکس که با عزیمت از جهان متن اصلی به جهان‌های زیرشمول و سپس بازگشت به جهان متن اصلی همراه بود، مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد که مهم‌ترین ویژگی اشعار وی، استفاده از اسامی خاص، استعاره‌های مفهومی و نیز کاربرد قید به‌عنوان مهم‌ترین عناصر جهان‌ساز در ساخت جهان‌های زیرشمول و جهان متن می‌باشد. همچنین، استفاده از فرایندهای ذهنی در ساخت جهان‌های زیرشمول و استفاده از فرایندهای رابطه‌ای و مادی در ساخت جهان متن از مهم‌ترین گزاره‌های نقش‌گستر به‌شمار می‌روند. یافته‌ها حاکی از آن است که در گزیدۀ بررسی‌شده، علت گرایش به خواندن این اشعار در بسامد بالای جهان‌های زیرشمول آرزو و یکی‌شدن جهان گفتمان و جهان متن در یکدیگر و از میان‌برداشته‌شدن لایۀ میان آن دو است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

منابع فارسی
استاک‌ول، پیتر (1393). در آمدی بر شعرشناسی شناختی. مترجم: لیلا صادقی اصفهانی، ناشر: مروارید
ابتهاج، هوشنگ (1381). سیاه‌مشق، کارنامه. تهران: کارنامه.
افراشی، آزیتا (1395) ­تحلیل داستان در نظریه جهان متن: مطالعه موردی وداع اثر جلال آل احمد. زبان و زبان‌شناسی، دورۀ 12، شمارۀ 23: 38-17.
نوربخش بیدختی، سهیلا و فرهود، فرنگیس (1402). تحلیل دو نمونه متون روایی ادبیات فارسی در چارچوب نظریه شناختی فضاهای ذهنی و آمیزه مفهومی. پژوهش‌های بین رشته‌ای ادبی، 5(9): 336-361.
رفایی‌قدیمی‌مشهد، رضا و غلامحسین‌زاده، غلامحسین (1399). بررسی و تحلیل کارکرد نظریه جهان متن در تحلیل زیبایی‌شناسانه شعر فارسی: مطالعۀ موردی یک غزل از سعدی و یک غزل از نیما یوشیج. جستارهای زبانی، دورۀ 11، شمارۀ 6: 418 –­383.
لطیف‌نژاد رودسری، فرخ (1396). جهان زیرشمول معرفتی پل ورث در شعر دلم برای باغچه می‌سوزد اثر فروغ فرخزاد. دومین کنفرانس بین‌المللی ادبیات و زبان‌شناسی، تهران.
مهاجر، مهران و محمد نبوی (1393). به سوی زبان‌شناسی شعر. تهران: نشر آگه.
مهدی­زاده­سراج، ستاره (1389). شعرشناسی ادب فارسی با رویکرد شعرشناسی شناختی. رسالۀ دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
صادقی اصفهانی، لیلا (1389). «بررسی عتاصر جهان متن بر اساس رویکرد بوطیقای شناختی در
یوزپلنگانی که با من دویده­اند اثر بیژن نجدی». نقد ادبی، دورۀ 3، شمارۀ 10: 142-115
 
منابع کردی
بیکس، شیرکو (1999). چراکانی سه‌ر هله‌مووت. چاپ اول. تهران: نشر آریوحان.
گوران، عبدالله (1386). دیوانی گوران. چاپ سوم. تهران: پانیذ.
زندی، مدیا (1376). چریکۀ کوردستان. چاپ یکم. مرکز نشر پژوهش‌های کردستان‌شناسی: فاروق صفی‌زاده.