نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

امروزه، در کنار دیگر منابع تاریخی، متون ادبی در عرصه ی پژوهش های تاریخی، از جای گاهی ویژه برخوردارند؛ پژوهش حاضر، بر مبنای داستان «زال و رودابه» ، که به بخش اسطوره ای شاه نامه ی فردوسی تعلق دارد، به تبیین ابعاد مختلف شخصیتی «سین دخت»، مادر «رودابه» می پردازد.از طریق مطالعه ی اسطوره ها، که یک سر در دنیای مه آلود گذشته، و سری دیگر در توجیه هستی، با بیان افسانه ای رویدادهای تاریخی دارند، می توان به مناسبات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جوامع، و آرمان ها و آرزوهای ملت ها در این زمینه ها پی برد.شخصیت «سیندخت» در شاه نامه، بیش از آن که به وجود واقعی زنی با این نام و مشخصات در تاریخ صحه بگذارد، حاکی از این است که در فرهنگ ایران باستان، و داستان ها و افسانه های بازمانده از آن دوران، که سینه به سینه نقل شده و در دوره های بعد، بعضا به کتابت در آمده، و به حکیم شاعری چون «فردوسی» منتقل شده است، باورمندی و احترام به توان مندی های زنان در مدیریت خانواده، تدبیر امور اجتماعی، و ایفای نقش در حل و فصل معضلات سیاسی، رفع مخاصمات، و پیش گیری از وقوع جنگ و خون ریزی ، دیدگاه رایج بوده است. پژوهش های صورت گرفته در منابع معتبر تاریخی، در خصوص جای گاه زنان در خانواده و جامعه ی ایران باستان، بر یافته های تحقیق حاضر، که بر مبنای مطالعه در شخصیت «سیندخت» در متن ادبی «شاه نامه ی فردوسی» انجام شده است، صحه می گذارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ارسطو، ابن یونس (1967). ارسطو طالیس فی الشعر. قاهره: دار الکتاب عربی.
استنفورد (1392). در آمدی بر تاریخ پژوهی (ترجمۀ مسعود صادقی). تهران: سمت.
اﻋﺘﻀﺎدی، ﺷﯿﺪا (1388). ﻧﻈﺮی ﺑﺮ ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ و ﻣﺪﻧﯽ زﻧﺎن در اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن. ﻓﺮﻫﻨﮓ، 70 (22): 47 – 68.
اکبری، منوچهر (1380). شایست و ناشایست زنان در شاهنامه. مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 158 و 159 .
پریش‌روی، عباس (1390). برابرنهاد شاهنامۀ فردوسی و غررالسیر ثعالبی. تهران: انتشارات هرمس.
داﻧﺶ‌ﭘﮋوه، ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ و اﻓﺸﺎر، اﯾﺮج (1348). اﺳﺘﺮ آﺑﺎد ﻧﺎﻣﻪ در ﺳﻔﺮﻧﺎﻣه‌ﻫﺎی ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎر (ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﻣﺴﯿﺢ ذﺑﯿﺤﯽ). ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮان زﻣﯿن.
رﺿﯽ، ﻫﺎﺷﻢ (1381). دانش‌نامۀ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن، ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺨن.
ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ، ﻣﻨﺼﻮره (1392). ﺷﺎﻫﻨﺎﻣۀ ﭘﻬﻠﻮی. ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮﻫﻨﮓ و قلم.
سعید، مریم؛ عشقی‎سردهی، علی؛ شریعتی‌فر، سیدعلی‌اکبر و روزبهانی، سعید (1400). بررسی خواستگاری زنان از مردان در شاهنامه فردوسی با رویکرد روان شناختی کارل گوستا یونگ. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) ، ۱۳، ۴۸، 369 - 387 .
شاهسواری، معصومه (1394). نگرشی بر دیپلماسی زنان در شاهنامه با بازخوانی دو داستان از دو زن سیاست پیشه به نام های سیندخت و گردیه. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) ، ۷ ، ۲۳، 179 – 199.
ﺷﯿﺮﺧﺎﻧﯽ، محمدرضا؛ آﻫﯿﺨﺘﻪ، فرشته و آﻫﯿﺨﺘﻪ، طاهره (1395). ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ زن در ﻣﯿﺎن ﻣﺘﻮن ادﺑـﯽ اﯾـﺮان ﺑﺎﺳـﺘﺎن و اﻋـﺮاب. کاوش‌نامه‌ی ادبیات تطبیقی، 6، 22.
شهبازی، علی‌رضا (1390) زندگی نامۀ تحلیلی فردوسی، ترجمۀ هایده مشایخ، تهران: هرمس
ﻋﺒﺎﺳﯽ، ﺣﺠﺖ و ﻗﺒﺎدی، ﺣﺴﯿﻨﻌﻠﯽ (1389). ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه زن در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮدوﺳﯽ ﺑﺎ اﯾﻠﯿﺎد و اودﯾﺴﻪﻫـﻮﻣﺮ. ﻓﺼﻞ‌ﻧﺎﻣۀ ادﺑﯿﺎت ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و اﺳﻄﻮره ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ، 6، 19.
علینقی، حسین (1390). تحلیل شخصیت و نقش زنان در داستان‌های شاهنامه. زن و فرهنگ، سال سوم پاییز، ۹، 59-81 .
ﻓﺮدوﺳﯽ، اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ (1382). ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﭼﺎپ ﻣﺴﮑﻮ. ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﻫﺮﻣﺲ.
قلی‌زاده، ﺧﺴﺮو (1387). ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺎﻃﯿﺮی اﯾﺮاﻧﯽ. ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﺎرﺳﻪ.
مختارنامه، آزاده و واردی، زرین‌تاج (1395). بررسی شواهد وضعیت اجتماعی زنان در متون منتخب ادب فارسی (شاهنامه، بانوگشسپ نامه، خسرو و شیرین، گل و نوروز). زن و جامعه (جامعه شناسی زنان سابق) سال هفتم، بهار، ۱ (پیاپی ۲۵)
میرحاجی، حمیدرضا و ربیعی، طالب (1392). وأدالبنات؛ دراسة دلالیة سیمیولوجیة (پژوهشی از منظر معنی شناسی و نشانه شناسی در زمینه زنده به گور کردن دختران)، إضاءات نقدیه، سال سوم بهار، 9.
نصیری، محمد و زارعکار، حسین (1396). تحلیل جامعه شناختی مسئله زنده به گور کردن دختران در جزیره العرب عصرجاهلی. پژوهش های تاریخی ایران و اسلام، بهار و تابستان 1396، 20.
نیکﻧﺎﻣﯽ، ﮐﻤﺎل‌اﻟﺪﯾﻦ؛ ﺳﻌﯿﺪی ﻫﺮﺳﯿﻨﯽ، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ و دژم‌ﺧﻮی، ﻣﺮﯾﻢ (1390). درآﻣﺪی ﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻧﺎن در ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ. درآﻣﺪی ﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻧﺎن در ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ، 2 (3): 5-17.