نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 (نویسنده مسئول) کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. دانشکده هنر و معماری دانشگاه علم و فرهنگ، تهران. ایران
2 استاد زبان و ادبیات فارسی. دانشکده ادبیات. دانشگاه تربیت مدرس. تهران، ایران.
چکیده
درعرصه ادبیات و سینمای ایران معاصر -کمابیش همانند جریان‌های هنری جهانی- عموماً ژانرها و رویکردهای هنری با حفظ وجوه تمایز خود زیست میکنند.بویژه فاصله میان رویکردهای عینیت گرایانه(objective) رئالیستی و رهیافتهای ذهنیت‌گرایانه (subjective) عرفانی، باید ملموس‌تر باشدچرا که درنگاه اول، پیوند این دو متناقض به نظر می‌رسد،اما در اخیرا شاهد رخدادهایی هستیم که مرز ژانرهای ادبی و هنری کمرنگ می‌شودوبرخی متنهای ادبی یافیلمها به سوی بیناژانری حرکت کردهاند.درجریانهای فکری بینالاذهانی جامعه مدرن،شکل‌گیری بیناژانری افزونتر ازادب و هنر کلاسیک و زمان تسلط رمانتیسم صورت گرفته است ودرمتن ادبی و هنری،مفاهیم یا درونمایهها ومضامین ژانرهای مختلف رقیب،گاه باهم درآمیخته وآشتی کردهاند.درقلمرو فرهنگ،هنر وادب ایران، چنین آثاری ممکن است روابط بینامتنی استوار بامیراث‌های غنی ایرانی - اسلامی در عالم هنر و ادبیات پیدا کنند و در تراز سرآمدی جای بگیرند. فیلم خورشید مجیدمجیدی با تحولی بارز نسبت به دیگرآثار،واجدچنین ویژگی‌هایی شده است.مجیدی موفق شدقدسیت وشاخصه‌های عالم غیب رادر مؤلفه‌های ژانر رئالیستی فیلم خود؛بازبتاباند و ممزوج سازد در فضا و درونمایه‌ای عرفانی بنشاند و با این ترکیب نغز، فیلمی بیناژانری ونوآورانه عرضه کند.مسئله این پژوهش،کاویدن وجوه ظهور این بیناژانریت متمایزوبدیع است که به نظر می‌رسد بانظریه‌ها و مبانی تحولات متن‌پژوهانه دهههای اخیر سازگار باشد.روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی است و برمبنای نمادشناسی و باترکیبی از تحلیل گفتمان، نقدژانرونظریه‌های متن‌شناختی وبینامتنی،چهارچوب نظری آن شکل گرفته است.چشم‌انداز نتیجه تحقیق،نشانگرظهور شاخصههای بیناژانری رئالیستی – عرفانی درفیلم خورشیدمجیدمجیدی است و اودر این فیلم توفیق یافت تا واقعیت را با معرفت قدسی و عرفان و محبت باهم در بیامیزدواز حیث درونمایه،نوآوری و ژرفنگری ویژه‌ای رادر این فیلم به منصّه ظهور برساند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- آرین‌پور، یحیی (1374) از صبا تا نیما، تهران: زوّار
- برتنس، هانس (1384) مبانی نظریه ادبی ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی
- پورنامداریان، تقی (1367) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- تادیه، ژان ایو، (1377) نقد ادبی در قرن بیستم، ترجمه محمد رحیم احمدی، تهران: موسسه انتشارات سوره
- تسلیمی، علی (1383) گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران، داستان، تهران: نشر اختران
- حبیبی، نجفقلی، (1396) سهروردی، احیاگر حکمت اشرافی، تهران: نشر وایا
- حسین‌پورچافی، علی (1384)، جریان شناسی شعر معاصر فارسی از کودتا (1332) تا انقلاب (1357)، تهران: امیرکبیر
- خانلری، پرویز (1377)، هفتاد سخن، جلد اول- شعر و هنر، تهران: توس
- درودگر، محمد (1396) رئالیسم عرفانی: مقایسه تذکره نگاری تصوف با رئالیسم جادویی با تأکید بر آثار مارکز ، تهران: سوره مهر
- درودگر، محمد(1396) "نظریة رئالیسم عرفانی در ادبیات داستانی" ، مجله پژوهشهای ادبیات تطبیقی دوره پنجم پاییز 1396 شماره 3 (پیاپی 13)
- دسپ(سراج)، سیدعلی (1388)با همکاری حسینعلی قبادی و فردوس آقاگل‌زاده، «تحلیل گفتمان غالب در رمان سووشون سیمین دانشور»، فصلنامه نقد ادبی سال 2 شماره 6 - صفحات 149 - 183
- دستغیب، عبدالعلی (1376) به سوی داستان‌نویسی بومی، چاپ اول، تهران: حوزه هنری
- رحیمیان، هرمز (1380)، ادبیات معاصر نثر، ادوار نثر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سمت.
- روزبه، محمدرضا (1383) ادبیات معاصر ایران، نثر، چاپ چهارم، تهران: نشر روزگار
- ریما مکاریک، ایرنا، (1394) دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه محمد نبوی و مهران مهاجر، تهران: آگه.
- زرقانی، سیدمهدی و قربان صباغ، محمودرضا (1395) نظریه ژانر (نوع ادبی) تهران: هرمس.
- زرین‌کوب، حمید (1358)، چشم‌انداز شعر نو فارسی، تهران: نشر توس
- شایگان، داریوش، (1388)، بت‌های ذهنی و خاطره ازلی، چاپ هفتم، تهران: امیرکبیر.
- شمس لنگرودی (1370)، تاریخ تحلیلی شعر نو، جلد سوم و چهارم، تهران: مرکز
- طاهری، قدرت الله (1393)، بانگ دربانگ، طبقه‌بندی، نقد و تحلیل جریان‌های شعری معاصر ایران، (1357-1380) تهران: علمی
- عبداللهیان، حمید (1378) کارنامه نثر معاصر، تهران: نشر پایا
- قاسم‌زاده سیدعلی و سعید بزرگ بیگدلی (1396)، رمان اسطوره‌ای (نقد و تحلیل جریان اسطوره‌گرایی در رمان‌نویسی فارسی)، تهران: نشر چشمه
- قبادی، حسینعلی (1381)، "حماسه عرفانی یکی از انواع ادبی در ادبیات فارسی"، مجله پژوهش زبان و ادبیات فارسی، سال یکم، شماره یک.
- قبادی، حسینعلی (1390)، "بازشناسی و تبیین یک ژانر ناشناخته در ادب فارسی"، مجموعه مقالات، نقدنامه نخستین همایش ملی نظریه و نقد ادبی در ایران، به کوشش محمود فتوحی، تهران خانه کتاب.
- قبادی، حسینعلی و خسروی شکیب، محمد (1388)، آیین آیینه (تحلیل سیر تحول نمادپردازی در فرهنگ و ادبیات فارسی)، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- قبادی، حسینعلی و عباسی، حجت، (1388)، آیینه‌های کیهانی واکاوی و بازنمایی شبکه‌های نمادپردازی در غزلیات شمس، تهران: ری‌را.
- قبادی، حسینعلی و همکاران، (1395)، جان جهان تحلیل چشم اندازهای پیام‌های جهانی ادبیات فارسی، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
- کمپبل، جوزف (1392)، قهرمان هزار چهره، ترجمه شادی خسرو پناه، (1392)، مشهد، گل آفتاب.
- میرعابدینی، حسن. (1386) صدسال داستان‌نویسی در ایران، تهران: نشر چشمه
- یاحقی، محمدجعفر، (1378)، جویبار لحظه‌ها، تهران: جامی.
)