نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه کوثر بجنورد، ایران

چکیده

این پژوهش مطالعه‌ای بینامتنی است که به بررسی وجوه همانندی بوف کور به‌عنوان آغازگر داستان مدرن فارسی و نقاشی انتزاعی/آبستره واسیلی کاندینسکی و چگونگی کارکرد لایۀ حسی- ادراکی در آن‌ها می‌پردازد. این مشابهت را بین صحنة آغازین بوف کور و شروع هنر انتزاعی واسیلی کاندینسکی (زادة 1866. مسکو) که خود او توصیف نموده، نشان می‌دهد؛ با هدف مطالعۀ بوف کور به‌عنوان یک «درون‌متن» یعنی متنی که حضور متون دیگر را منعکس می‌کند. کاندینسکی، که یکی از آغازگران هنر انتزاعی است، از معروف‌ترین و اثرگذارترین هنرمندان سدة بیستم است و صادق هدایت نیز نویسنده‌ای مشهور در ادبیات ایران و جهان است. نتایج پژوهش مشابهتی را درشروع آفرینش هنر کلامی (داستان بوف کور) و خلق هنر دیداری (نقاشی کاندینسکی) نشان می‌دهد که حرکت به سوی انتزاع را رقم می‌زند. این حرکت در هر دو هنر با مکاشفه‌ای آغاز می‌شود که نور در آن نقش اساسی دارد و در هر دو، آنچه برای سوژه لذت‌بخش است، دور شدن از واقعیت است و این امر ریشه در وجه انتقادی بوف کور و هنر کاندینسکی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آلن، گراهام ( 1380). بینامتنیت، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
بکولا، ساندرو. (1387). هنر مدرنیسم. ترجمة رویین پاکباز و دیگران. تهران: فرهنگ معاصر.
پاینده، حسین (1394). نظریه­های رمان از رئالیسم تا پسامدرنیسم. تهران: مروارید.
پاینده، حسین (1391). داستان کوتاه در ایران، داستان­های مدرن. تهران: نیلوفر.
پوراسمعیل، غلامرضا (1393) «پژوهش تطبیقی دربارة صادق هدایت و ادگار آلن پو». پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه لرستان.
تسلیمی، علی و سارا کشوری (1390). «فاصله­گذاری در بوف کور». زبان و ادبیات فارسی، نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز، سال 64، شماره 224، پاییز و زمستان 1390، صص: 43- 61.
حسینی فاطمی، آذر و مصطفی مرادی مقدم و مژگان یحیی­زاده (1392). «گوتیک در ادبیات تطبیقی: بررسی برخی از آثار صادق هدایت و ادگار آلن­پو». مطالعات زبان و ترجمه، ش 4، صص 135- 155.
حق­شناس، صالح. (1393). «بررسی تطبیقی زمان از دیدگاه هانری برگسون در بوف کور هدایت و خشم و هیاهو ویلیام فکنر». پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه گیلان.
حکیم، سیدجعفر. (1392). «بررسی ویژگی­های مشترک بوف کور هدایت و اورلیا اثر ژرار دو نروال». بهارستان سخن. سال نهم، شمارة 21، تابستان 92. صص 149- 131.
درپر، مریم(1398). «نقش­روایت بوف کور؛ عشق ناکام و گشودن ابهام ساختاری متن». پژوهشنامه ادبیات غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 17، شماره32، صص 103- 120.
دهباشی، علی (1380). یاد صادق هدایت. تهران: نشر ثالث.
سوفر، میشل (1391). «نقاشی آبستره». دوفصلنامه معماری ایران. سال دوازدهم، ش 44. پاییز و زمستان 1391. صص: 162- 174.
شکروی، شادمان و افسانه صحتی (1386)، «بررسی وجود اشتراک و افتراق داستان­های کوتاه آنتوان چخوف و صادق هدایت»، پژوهشنامه علوم انسانی، ش 54، 313- 330.
طاوسی، سهراب (1392). «بوف کور؛ متن معطوف به قدرت، خوانش فوکویی بوف کور نوشتۀ صادق هدایت». نقد ادبی، س 6، ش 21، صص 163- 183.
غیاثی، محمدتقی (1377). تأویل بوف کور (قصة زندگی). تهران: نیلوفر.
فلاح، صبا. (1393). «بررسی تطبیقی مفهوم اضطراب در بوف کور هدایت و سلاخ­خانه شماره پنج ونگات» پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
قوام، ابوالقاسم  و زهره هاشمی (1391). «امید و ناامیدی در بوف کور هدایت تحلیل مفاهیم انتزاعی بوف کور براساس نظریه استعاره مفهومی». نقد ادبی، سال 5، شماره 20، صص: 143- 170.
گودرزی، مصطفی (1380). «تأملی بر بازشناسی هنر آبستره». هنرهای زیبا، شماره 9. صص: 30- 42.
محمودی، علی اصغر و قاسمی، سمیرا. (1393). «تطبیق بوف کور و ال الا بر اساس نظریه گریماس». مطالعات تطبیقی، سال هشتم، شمار 31، پاییز 1393. صص 92- 73.
مقدادی، بهرام (1393). دانشنامۀ نقد ادبی از افلاتون تا با امروز، تهران: چشمه.
مکاریک، ایرنا ریما. (1393). دانشنامۀ نظریه­های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
نامور مطلق، بهمن(1394). درآمدی بر بینامتنیت نظریه­ها و کاربردها، تهران: سخن.
نوذری، جلیل. (1379). «در جستجوی فردیت خویش: بررسی مقابله­ای لردجیم و دل تاریکی جوزف کنراد با بوف کور صادق هدایت بر مبنای فلسفه آرتور شوپنهاور»  پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
نیکونظری، سمیه. (1393). «خوانش اگزیستانسیالیستی از پیرمرد و دریا اثر ارنست همینگوی و بوف و کور صادق هدایت». پایان­نامه کارشناسی ارشد. شهید مدنی آذربایجان.
هدایت، صادق (2536). بوف کور، تهران: جاویدان.