نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

لیکاف و جانسون، استعاره را ابزاری شناختی می‌دانند که بواسطة چیزی متعارف و تجربی، چیزی دیگر را می‌شناسیم. از نظر آنان استعاره در سراسر زندگی روزمره و نه تنها در زبان، که در اندیشه و عمل ما جاری است و نظام مفهومی معمول ما که در چارچوب آن می‌اندیشیم و عمل می‌کنیم، ماهیتی اساساً استعاری دارد. آنان مدّعی‌اند در نظریه‌های سنتی، به رابطة استعاره با تفکر توجّه نشده است؛ بلکه فقط به تعابیر زبانی استعاره‌ها در شعر و ادبیات توجه کرده‌اند و بین زبان روزمره و زبان ادبی تمایز نهاده‌اند. از این رو تعریف جدید را در تقابل با استعارة زبانی، استعارة مفهومی نامیدند که دارای ویژگیهای چون یک‌سویگی نگاشت و اصل تغییر ناپذیری است و به انواعی چون استعاره متعارف و نو و تصویری تقسیم می‌شود. در این مقاله، نظریة استعاره مفهومی و برخی از تناقضهای درونی آن را نقد کرده‌ایم که برخی از نتایج عبارتند از: شناخت و فهم استعاری نیست بلکه قیاسی است؛ استعاره مبتنی بر شباهت است و تغییر ناپذیری اصل معتبری نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

Afrashi, A., & Hesami, T. (2013), "Analysis of conceptual metaphors in a new classification based on examples from Persian and Spanish languages", Journal of Comparative Linguistics Research, Vol. 3, No. 5. [In Persian]

Ali Aghaei, S. et al. (2020), "A Cognitive Approach to the Metaphor of Love in the Poems of Shirko Bikas", Literary Interdisciplinary Research, Vol. 2, No. 4. [In Persian]

Barcelona, ​​A. (2011), Metaphor and metonymy at the crossroad: A Cognitive perspective, translated by Farzan Sojoudi et al., Tehran: The Role of the World. [In Persian]

Dirven, R.  & Mendoza, F.j.r. (2010), "Looking back at 30 years of Cognitive Linguistics". In "Cognitive Linguistics in Action: From Theory to Application and Back". Berlin, Germany/New York, NY: Mouton de Gruyter. Pp: 13-70.

Frye, N. (2012), Anatomy of Criticism: Four Essays, translated by Saleh Hosseini, Tehran: Niloufar.

Halliwell, S. (2009), Aristotle's Poetics, translated by Mehdi Nasrollahzadeh, Tehran: Minuye Kherad.

Jorjani, A (1995), Asrar al-Balaqa, Translator: Jalil Tajlil. Tehran: Univercty of Tehran.

Kofman, S. (2015), Nietzsche and Metaphor, translated by Leila Kouchakmanesh, Tehran: Game naw.

Lakoff, G. & Johnson, M (2015), The metaphors we live by. Translator: Hajar Agha Ebrahimi, Tehran: Elm.

Lakoff, G. & Johnson, M. (2015), philosophy in the flesh: the embodied mind and its challenge to western thought. Translator: Jahanshah Mirza Beigi, Tehran: Agah.

Lakoff, G. (1992), "The Contemporary Theory of Metaphor", in Andrew Ortony (ed.) Metaphor and Thought (2nd edition), Cambridge University Press. 202- 251.

Lakoff, G. (2011), "The Contemporary Theory of Metaphor", in: Metaphor is the basis of thinking and tools of aesthetics. Translators: Farhad Sasani et al., Second Edition, Tehran: Surah Mehr.

Nilipour, R. (2015), Cognitive Linguistics, Tehran: Hermes. [In Persian]

Partovi, A. et al. (2019), "Conceptual metaphor of" sadness "in two types of poetry, elegy and imprisonment", Literary Interdisciplinary Research, Vol. 1, No. 1. [In Persian]

Rasekh Mahand, M. (2014), An Introduction to Cognitive Linguistics, Tehran: Samat. [In Persian]

Richards, I.A. (2003), Philosophy of Rhetoric, translated by Ali Mohammadi Asiabadi, Tehran: Qatreh. [In Persian]

Rumi, J. M. (1997), Kolliyat of Shams Tabrizi, Tehran: Amir Kabir.

Rumi, J. M. (2003), Mathnavi Ma'navi, by Tawfiq Sobhani, fifth edition, Tehran: Rozaneh.

Saadi, Mosleh al-Din (2006), Saadi's generalities, edited by Mohammad Ali Foroughi, Tehran: Hermes. [In Persian]

Saeb Tabrizi (1985), Divan, by Mohammad Qahraman, Volume One, Tehran: Elmi va Farhangi.

Safavi, K. (2003), "A discussion on visual schemas from the cognitive semantics", Nameh farhangestan, Vol. 6, No. 1. [In Persian]

Safavi, K. (2004), An Introduction to Semantics, Tehran: Surah Mehr. [In Persian]

Safavi, k. (2012), Scattered writings. Book II: Semiotics and Literary Studies. Tehran: Elmi. [In Persian]

Safavi, k. (2017), Metaphor. Tehran: Elmi. [In Persian]

Sanai (1950), Hadigheh Al-Haqiqa, edited by Mohammad Modarres Razavi, Tehran: Sepehr Printing House.

Shabanlu, A.R (2020), " The Mythical Foundation of the Conceptual Metaphor Of Death In Rumi's Masnavi", Pizhuhish-I Zaban va Adabiyyat-I Farsi, Vol. 58. [In Persian]

Shabanlu, A.R. (2019), " The Critique of Unidirectionality in Conceptual Metaphor Theory ", Kohan nameh Adab Parsi, p. 10, p. 2. [In Persian]

Shabanlu, A.R. (2019), " The Quranic Origins of Conceptual Metaphors of Death in Mawlawi's Mathnawi", Quranic Studies and Islamic Culture, Vol. 3, No. 3. [In Persian]

Shabanlu, A.R. (2022), " Cultural Foundation of Metaphors of Love in Rumi's Works", Literary Language Research Journal, Vol. 1, No. 1. [In Persian]

Vellek, R. (1994), A History of Modern Criticism, translated by Saeed Arbab Shirani, Volume 1, Tehran: Niloufar.

Vellek, R. (1995), A History of Modern Criticism, translated by Saeed Arbab Shirani, Volume 2, Tehran: Niloufar.

Vellek, R. (2004), A History of Modern Criticism, translated by Saeed Arbab Shirani, Volume 5, Tehran: Niloufar.

Vellek, R. (2010), A History of Modern Criticism, translated by Saeed Arbab Shirani, Volume 8, Tehran: Niloufar.

Weinsheimer, J. (2010), Philosophical Hermeneutics and Literary Theory, translated by Masoud Olya, Tehran: Qoqnus.

افراشی، آزیتا و تورج حسامی (1392)، «تحلیل استعاره‌های مفهومی در یک طبقه بندی جدید با تکیه بر نمونه‌هایی از زبان‌های فارسی و اسپانیایی»، نشریة پژوهشهای زبان شناسی تطبیقی، س 3، ش 5.
بارسلونا، آنتونیو (1390)، استعاره و مجاز با رویکرد شناختی، ترجمة فرزان سجودی و همکاران، تهران: نقش جهان.
پرتوی، آناهیتا و همکاران (1398)، «استعاره مفهومی "غم" در دو نوع شعر مرثیّه و حبسیّه»، پژوهشهای بین رشته‌ای ادبی، س 1، ش 1.
جرجانی، عبدالقاهر (1374)، اسرار البلاغه، ترجمة جلیل تجلیل، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راسخ مهند، محمد (1393)، درآمدی بر زبان شناسی شناختی، تهران: سمت.
ریچاردز، آی.اِ. (1382)، فلسفة بلاغت، ترجمة علی محمدی آسیابادی، تهران: قطره.
سعدی، مصلح الدّین (1385)، کلیات سعدی، به تصحیح محمد علی فروغی، تهران: هرمس.
سنایی (1329)، حدیقه الحقیقه، به تصحیح محمد مدرس رضوی، تهران: چاپخانه سپهر.
شعبانلو، علی‌رضا (1398)، «منشأ قرآنی استعاره‌های مفهومی مرگ در مثنوی مولوی»، فصلنامه علمی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، س 3، ش 3.
شعبانلو، علی‌رضا (1398)، «نقد یکسویگی در نظریة استعارة مفهومی»، کهن نامه ادب پارسی، س 10، ش 2.
شعبانلو، علی‌رضا (1399)، «بنیاد اسطورهای استعارة مفهومی مرگ در مثنوی معنوی»، فصلنامة علمی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 58.
شعبانلو، علی‌رضا (1401)، «بنیاد فرهنگی استعاره‌های عشق در آثار مولوی»، پژوهشنامة زبان ادبی، س 1، ش 1.
صائب تبریزی (1364)، دیوان، به اهتمام محمد قهرمان، جلد اول، تهران: علمی و فرهنگی.
صفوی، کورش ( 1383)، در آمدی بر معنی‌شناسی، تهران: سورة مهر.
صفوی، کورش (1382)، «بحثی درباره طرح های تصویری از دیدگاه معنی‌شناسی شناختی»، نامة فرهنگستان، س 6، ش 1.
صفوی، کورش (1391)، نوشته‌های پراکنده. دفتر دوم: نشانه شناسی و مطالعات ادبی. تهران: علمی.
صفوی، کورش (1396)، استعاره. تهران: علمی.
علی آقایی، صمد و همکاران (1399). «رویکردی شناختی به کلان‌استعارة عشق در اشعار شیرکو بی‌کس»، پژوهشهای بین رشته‌ای ادبی، س 2، ش 4.
فرای، نورتروپ (1391)، تحلیل نقد، ترجمة صالح حسینی، تهران: نیلوفر.
کافمن، سارا (1395)، نیچه و استعاره، ترجمة لیلا کوچک منش، تهران: گام نو.
لیکاف، جرج (1390)، «نظریة معاصر استعاره»، در: استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی. مترجمین: فرهاد ساسانی و همکاران، چاپ دوم، تهران: سوره مهر.
لیکاف، جرج، و مارک جانسون (1394)، فلسفة جسمانی. مترجم: جهانشاه میرزا بیگی، تهران: علم.
لیکاف، جرج، و مارک جانسون (1395)، استعاره‌هایی که با آنها زندگی می‌کنیم. مترجم: هاجر آقا ابراهیمی، تهران: علم.
مولوی، جلال الدّین محمد (1376)، کلیات شمس تبریزی، تهران: امیر کبیر.
مولوی، جلال الدین محمد (1382)، مثنوی معنوی، به اهتمام توفیق سبحانی، چاپ پنجم، تهران: روزنه.
نیلی پور، رضا (1394)، زبان شناسی شناختی، تهران: هرمس.
واینسهایمر، جوئل (1389)، هرمنوتیک فلسفی و نظریة ادبی، ترجمة مسعود علیا، تهران: ققنوس.
ولک، رنه (1373)، تاریخ نقد جدید، ترجمة سعید ارباب شیرانی، جلد 1، تهران: نیلوفر.
ولک، رنه (1374)، تاریخ نقد جدید، ترجمة سعید ارباب شیرانی، جلد 2، تهران: نیلوفر.
ولک، رنه (1383)، تاریخ نقد جدید، ترجمة سعید ارباب شیرانی، جلد 5، تهران: نیلوفر.
ولک، رنه (1389)، تاریخ نقد جدید، ترجمة سعید ارباب شیرانی، جلد 8، تهران: نیلوفر.
هالیول، استیون ( 1388)، پژوهشی دربارة فن شعر ارسطو، ترجمة مهدی نصرالله زاده، تهران: انتشارات مینوی خرد.