نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• حامد صافی

استادیار گروه دروس عمومی و علوم پایه، دانشکدۀ اقتصاد و مدیریت، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، خرمشهر، ایران

چکیده

تاریخ الامم و الملوک» یا تاریخ الرّسل و الملوک» نام کتابی است که محمّد بن جریر طبری در تاریخ جهان از آغاز خلقت تا پایان سال 302 هجری قمری به رشتۀ تحریر درآورده‌است. از ابوعلی محمّد بلعمی کتابی به دست ما رسیده‌است که با نام «تاریخ‌نامۀ طبری» یا «تاریخ بلعمی» شناخته می‌شود. باور پژوهشگران بر آن است که بلعمی کتاب طبری را به فارسی برگردان کرده و مطالبی از آن کاسته و بخشی‌هایی را نیز برافزوده‌است. در پژوهش حاضر، روایت طبری و بلعمی از رویدادهای روز عاشورای سال 61 هجری قمری، تجزیه، مقایسه و تحلیل شده‌است. این پژوهش با تکیه بر نظریۀ فزون‌متنیّت ژرار ژنت انجام شده‌است. بر اساس این نظریه، همۀ متون از متون پیش از خویش برگرفته شده‌اند. متن آغازین، «پیش‌متن» و متن پسین، «بیش‌متن» نامیده می‌شود. در جریان برگرفتگی بیش‌متن از پیش‌متن، تغییراتی حاصل می‌شود که «گشتار» نام دارد. بر اساس نتایج این پژوهش، روایت بلعمی از روز عاشورا نمی‌تواند ترجمه‌ای از روایت طبری باشد. اعمال انواع گشتار کمّی مهم‌ترین عامل دگرگونی روایت بلعمی نسبت به روایت طبری بوده‌است.

کلیدواژه‌ها

• تاریخ طبری
• بلعمی
• عاشورا
• فزون‌متنیّت
• ترجمه

موضوعات

• پژوهشهای میان رشته ای ادبی