نوع مقاله : مروری

نویسنده

گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه اراک

چکیده

این مقاله، بر نقش مطالعات میان‌رشتگی و فرهنگی در تبیین ادبیات تطبیقی تأکید می‌کند. در این‌جا، پای چند مسأله به میان می‌آید. اول، ادبیات فقط محدود به متون مکتوب نمی‌شود و همه نوع متون نوشتاری و غیرنوشتاری را در برمی‌گیرد. دوم، تعریف دقیقی از ادبیات تطبیقی به‌مثابه «رشته» یعنی نظام مطالعاتی در دست نداریم. سوم، علاوه بر مطالعات رشته‌ای، بحث مطالعات میان‌رشته‌ای، چندرشته‌ای، بینا‌رشته‌ای، پسارشته‌ای و فرارشته‌ای نیز به میان می‌آید. همة بحث این است که ادبیات تطبیقی چه موقع و چگونه ممکن است به مطالعۀ فرهنگی بدل شود؟ این مقاله، می‌کوشد به برخی مسائل مرتبط با پیوند مطالعات فرهنگی، میان‌رشتگی، و ادبیات تطبیقی اشاره و روابط میان آنها را به اختصار تبیین کند. از این رو، ابتدا به پیشینة مطالعاتی اشاره، و سپس، مبانی نظری بحث تبیین می‌شود. به تعاریف مختلف فرهنگ نیز اشاره، و مباحث میان رشتگی در ارتباط با مطالعات فرهنگی و ادبیات تطبیقی مرور می‌شوند. آن‌گاه تلاش می‌شود، مسائل میان‌رشتگی ادبیات تطبیقی به مثابه رشته، مرور شود. این مقاله، درآمدی بر بحث ارتباط ادبیات تطبیقی با سایر هنرها محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اِسمیت، فیلیپ و رایلی، الگزندر (۱۳۹۴). نظریۀ فرهنگی. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: علمی و فرهنگی.
آلبوغبیش، عبداله (1400). «ادبیات تطبیقی و میان‌رشتگی: بنیان‌ها، نولفه‌ها و روش‌شناسی». ادبیات تطبیقی فرهنگستان. دورة 11، ش. 1، صص. 1-27.
بارکر، کریس (۱۳۹۵). مطالعات فرهنگی: نظریه و عمل. ترجمۀ مهدی فرچی و نفیسه حمیدی. تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
برازو، ژاک (۱۳۸۷). «دانش میان‌رشته‌ای و تحصیلات عالیه». ترجمۀ محمود ملاباشی. در کتاب مجموعه مقالات چالش‌ها و چشم‌اندازهای مطالعات میان‌رشته‌ای. تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بوکر، الویز (۱۳۸۷). «مطالعات زنان حوزه‌ای پژوهشی رشته‌ای است یا میان‌رشته‌ای؟». ترجمۀ ناصح قلی‌پور. در کتاب مجموعه مقالات چالش‌ها و چشم‌اندازهای مطالعات میان‌رشته‌ای. تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
خضری، حیدر (۱۳۹۹). «خوانش میان‌رشته‌ای و پسااستعماری مجنون لیلی». پژوهش‌های بین‌رشته‌ای
ادبی پژوهشگاه علوم انسانی، س. ۲، ش. ۴، صص. 190-164.
خورسندی طاسکوه، علی (۱۳۸۷). گفتمان میان‌رشته‌ای دانش. تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی   و اجتماعی.
رضوی‌پور، فضل‌اله و همکاران (۱۳۹۲). «بررسی ادبیات تطبیقی و مطالعات میان‌رشته‌ای». ادبیات
تطبیقی کرمان، س. ۸، ش. ۴، صص. 135-119.
ریپکو، آلن (۱۳۹۶). پژوهش میان‌رشته‌ای: نظریه و فرایند. تهران: پژوهشگاه مطالعات علوم اجتماعی.
زینی‌وند، تورج (۱۳۹۲الف). «ادبیات تطبیقی: از پژوهش‌های تاریخی‌ـ‌فرهنگی تا مطالعات میان
رشته‌ای». فصل‌نامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، د. ۵، ش. ۳، صص. 35-21.
زینی‌وند، تورج (1392ب). «ادبیات تطبیقی و مقولۀ فرهنگ». کاوش‌نامۀ ادبیات تطبیقی، ش. ۱۲،
صص. 16-1.
سمننکو، آلکسی (۱۳۹۶). تاروپود فرهنگ: درآمدی بر نظریۀ نشانه‌شناختی یوری لوتمان. ترجمة حسین سرفراز. تهران: علمی و فرهنگی.
ماتون، کنت ای. و همکاران (۱۳۸۷). «روان‌شناسی ارتباطی در گذرگاه: دورنمای نظریه، تحقیق و کنش میان رشته‌ای». ترجمۀ سیدمحسن علوی‌پور. در کتاب مجموعه مقالات چالش‌ها و چشم‌اندازهای مطالعات میان‌رشته‌ای. تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
موران، جو (۱۳۹۶). میان‌رشتگی. تهران: پژوهشگاه مطالعات علوم اجتماعی.
میلنر، آندرو و براویت جف (۱۳۹۷). درآمدی بر نظریۀ فرهنگی معاصر. ترجمۀ جمال محمدی. تهران: ققنوس.