استادیار جامعه شناسی، گروه جامعه شناسی و ارتباطات، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران.
10.30465/lir.2022.39688.1452
چکیده
پژوهش حاضر از نوع پژوهش بینارشته ای ( ادبیات، تاریخ و جامعه شناسی) است. پرسش این نوشتار این است که براساس داده های منتج از منابع ادبی (سیاحتنامه ابراهیم بیگ، کتاب احمد و تمثیلات آخوندزاده) و تاریخی (حقایق الاخبار ناصری و شرح زندگانی من) عصر قاجار، نظام اداری این دوره تا چه حد تناسبی با مولفه های مدل سالا ریگز دارد؟ روش تحقیق، روش توصیفی-تحلیلی منابع ادبی و تاریخی در زمینه ساختار نظام اداری عصر قاجار و تکنیک جمع آوری داده ها فیش برداری از متون است. بررسی اجمالی منابع ادبی و تاریخی این عصر نشان می دهد که با توجه به تاخیر در شکل گیری دولت ملی در ایران و در نتیجه تاخیر در توسعه نظام اداری به مثابه ابزار و ماشین اداری دولت، مولفه های مدرن مدل سالا ریگز حضور تاریخی لازم را در نظام اداری ایران عصر قاجار ندارد بلکه با تلفیقی از حضور مولفه های سنتی و مدرن ضمن غلبه مولفه های سنتی مواجه هستیم. نتیجه نهایی اینکه، با مرور آثار ادبی و تاریخی عصر قاجار می توان گفت که وضعیت نظام اداری در ایران بویژه در دوره قاجار با توجه به پیشینه فرهنگی، اجتماعی و تاریخی جامعه ایران و حضور دو قدرت خارجی روس و انگلیس که مداخله گران موثری در نظام ترتیبات حکومتی و اداری ایران بودند انطباق بیشتری با مولفه های آسیب شناسانه مدل سالا ریگز دارد.
آبراهامیان، یرواند (1377) ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند، حسن شمسآوری و محسن مدیر شانهچی، تهران: مرکز نشر.
آبراهامیان، یرواند(1394) تاریخ ایران نوین، ترجمه شهریار خواجیان، تهران: نشر دات.
آخوندزاده، میرزافتحعلی(1356) تمثیلات: شش نمایشنامه و یک داستان، ترجمه محمد جعفر قراجهداغی، تهران: خوارزمی.
اعتماد السلطنه، محمدحسن خان (1385) روزنامهی خاطرات اعتمادالسلطنه، با مقدمهی ایرج افشار، تهران: امیر کبیر.
بارانی، صمد؛ فقیهی، ابوالحسن؛ نجفبیگی، رضا (1396) «موانع تحوّل نظام اداری ایران: مطالعهای در فرهنگ سازمانی»، مجله پژوهشهای مدیریت عمومی، صص28-8.
تنکابنی، حمید (1383) درآمدی بر دیوانسالاری در ایران، تهران: علمی و فرهنگی.
جمشیدیان، مهدی؛ کتابی، محمود؛ کاظمی اسفه، مهدی (1380) «نظام اداری و توسعه اجتماعی اقتصادی ایران»، مجله مجتمع آموزش عالی قم، سال سوم، شماره 10،صص110-89.
جعفری، علی؛ دهقاننژاد، مرتضی؛ اللهیاری، فریدون (1395) «اصلاح نظام اداری ایران در عصرقاجار با تأکید بر قانون استخدام کشوری»، فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهراء، شماره 9، پیاپی 119. صص 5-38.
خدریزاده، علی اکبر(1396) اقتدارگرایی، اصلاحطلبی و مشروطه خواهی در عصر قاجار، تهران: ندای تاریخ.
خورموجی، محمد جعفر(1363) حقایقالاخبار ناصری، به کوشش حسین خدیوجم، چاپ دوم، تهران: نی.
حائری، عبدالهادی (1364) تشیّع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران: امیرکبیر.
زاهدی، شمسالسادات و تنکابنی، حمید (1388) «درآمدی بر ریشهشناسی نهاد دیوانسالاری ایران در دوره اول قاجار»، مجله فرهنگ، شماره 71، صص146-109
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی(1397) گزارش طرح پژوهشی تحلیل پیشینه اصلاح نظام اداری در ایران، مجریان محمد عبدالحسینزاده و سید محمدحسین قریشی، تهران.
ملکم خان، ناظم الدوله(1385) روزنامه قانون، به کوشش هما ناطق، شماره 2، تهران: امیرکبیر.
نیمروزی, نوروز. (1401). تحلیل نظام اداری ایران در آثار ادبی و تاریخی عصر قاجار براساس مدل سالا ریگز. پژوهش های بین رشته ای ادبی, 4(7), 387-442. doi: 10.30465/lir.2022.39688.1452
MLA
نوروز نیمروزی. "تحلیل نظام اداری ایران در آثار ادبی و تاریخی عصر قاجار براساس مدل سالا ریگز". پژوهش های بین رشته ای ادبی, 4, 7, 1401, 387-442. doi: 10.30465/lir.2022.39688.1452
HARVARD
نیمروزی, نوروز. (1401). 'تحلیل نظام اداری ایران در آثار ادبی و تاریخی عصر قاجار براساس مدل سالا ریگز', پژوهش های بین رشته ای ادبی, 4(7), pp. 387-442. doi: 10.30465/lir.2022.39688.1452
VANCOUVER
نیمروزی, نوروز. تحلیل نظام اداری ایران در آثار ادبی و تاریخی عصر قاجار براساس مدل سالا ریگز. پژوهش های بین رشته ای ادبی, 1401; 4(7): 387-442. doi: 10.30465/lir.2022.39688.1452