تصحیح و بازشرح بیتی از سعدی با رویکرد تلفیقی (نسخه‌پژوهی و زیبایی‌شناسی شناختی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشکده علوم انسانی. دانشگاه تربیت مدرس. تهران. ایران.

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس دانشکده علوم انسانی. دانشگاه تربیت مدرس. تهران. ایران.

10.30465/lir.2022.38280.1382

چکیده

مسألۀ پژوهش حاضر، تردید دربارۀ ضبط و نتیجتاً بازتصحیح و شرح بیتی از یکی از غزل‌های سعدی، به کمک میان رشته ای زیبایی شناسی شناختی است. بیت مورد نظر در غالب نسخه‌های چاپی موجود این‌چنین ضبط شده است:
بازآ و حلقه بر در رندان شوق زن کاصحاب را دو دیده چو مسمار بر در است
پذیرش ضبط «رندان» در این بیت توسط مصححان مختلف باعث شده است که شارحان نیز با ابتنا به آن، شرح‌هایی گوناگون، متناقض و کم‌ارتباط با ساختار متن را ارائه دهند. در این پژوهش با استفاده از شواهد گوناگون اثبات شده است که ضبط صحیح واژۀ مذکور در این بیت «زندان» است و نه «رندان»: اولاً با بررسی نسخ خطی واضح است که این واژه در قدیمی‌ترین نسخۀ خطی دیوان سعدی متعلق به زمان حیات شاعر، «زندان» ثبت شده است. ثانیاً از حیث زیبایی‌شناسی شناختی، واضح است که بیت حاضر بر پایۀ طرح‌وارۀ تصویری حجمی و استعارۀ مفهومی «شوق، زندان است» تصویرسازی شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • انوری، حسن. ( 1377) گزیدۀ غزلیات سعدی. تهران: قطره.
  • برزگر خالقی، محمدرضا. عقدایی، تورج. ( 1386) شرح غزل­های سعدی. تهران: زوار.
  • سعدی، مصلح­بن عبدالله. (1316) کلیات سعدی. تصحیح عباس اقبال آشتیانی. تهران: کتابفروشی ادب.
  • سعدی، مصلح­بن عبدالله. (1320) کلیات سعدی. تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: چاپخانۀ بروخیم.
  • سعدی، مصلح­بن عبدالله. (1340) کلیات سعدی. تصحیح مظاهر مصفا. تهران: روزنه.
  • سعدی، مصلح­بن عبدالله. (1358) بدایع افصح­المتکلمین شیخ مصلح­الدین سعدی شیرازی. تصحیح تقی ارانی. تهران: امیرکبیر.
  • سعدی، مصلح­بن عبدالله. (1361) غزلیات سعدی. تصحیح حبیب یغمایی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی
  • سعدی، مصلح­بن عبدالله. (1371) غزل­های سعدی. ویراستۀ میرجلال­الدین کزازی. تهران: مرکز.
  • سعدی، مصلح­بن عبدالله. (1383) کلیات سعدی. تصحیح حسن انوری. تهران: قطره.
  • سعدی، مصلح­بن عبدالله. (1383) کلیات سعدی. تصحیح بهاءالدین خرمشاهی. تهران: دوستان.
  • سعدی، مصلح­بن عبدالله. ( 1385) غزلهای سعدی. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. تهران: سخن.
  • محمودپور، لقمان. (1395) «بررسی هویت ابوالفرج­بن جوزی بنابر اشارات سعدی در گستان». نشریۀ فنون ادبی. س8. ش3. صص 184-169.
  • نصیرالدین طوسی، ابوجعفرمحمد. ( 1361) اوصاف­الاشراف. تصحیح نجیب مایل هروی. مشهد: انتشارات امام.
  • نیازکار، فرح. (1390) شرح غزلیات سعدی. تهران: هرمس.
  • یاحقی، محمدجعفر. ( 1392) بدین­شیرین سخن گفتن (گزیدۀ غزل­های سعدی). تهران: سخن.
پژوهش های بین رشته ای ادبی
دوره 4، شماره 7
بهار و تابستان 1401
اردیبهشت 1401
صفحه 109-143

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار