نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری هنر اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز. ایران. S.safari@tabriziau.ac.ir

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه شهید بهشتی. تهران، ایران. bnamvar@gmail.com

10.30465/lir.2021.38489.1390

چکیده

روایت «سبزه‌قبا» یکی از افسانه‌های عامیانه‌‌ی مشهور سنجان است. چگونگی خط سیر قهرمان در سفر اسطوره‌ای سبزه‌قبا بر اساس الگوی تک اسطوره‌‌ی سفر قهرمان کمپبل و هم‌چنین ‌شناسایی سوق دهنده‌ی روانی قهرمان داستان بر اساس نظریه‌ی T.A ، مسئله‌ی اصلی این پژوهش است. هدف این پژوهش شناخت کهن الگوی سفر قهرمان در داستان اسطوره‌ای «سبزه‌قبا»، مطالعه‌ی ضمیر ناخودآگاهِ جامعه‌ی مخاطبان داستان‌ و پی بردن به انگیزه‌ی روایتی داستان فوق است. این نوشتار با رویکرد اسطوره‌شناسی و روان‌شناسی به تحلیل داستان سبزه‌قبا می‌پردازد. روش انجام این پژوهش، توصیفیِ تحلیل محتوا و جمع آوری اطلاعات به صورت میدانی و کتابخانه‌ای است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که تمام مراحل الگوی کمپبل به جز چهار مؤلفه‌ی آخرِ مرحله‌ی بازگشت در داستان سبزه‌قبا وجود دارد. به علاوه این پژوهش گواهِ وجود تعامل بین انگیزه‌های روانی-اخلاقی و روایی در شکل‌گیری داستان نمادین سبزه‌قبا است. هم‌چنین نتیجه‌ی این تحقیق نشان می‌دهد که طی کردن رشد شخصیتی، به عنوان یک کهن الگو در ضمیر ناخودآگاه جمعی در انسان، ارزشی فرامنطقه‌ای محسوب می‌شود به علاوه این پژوهش نتیجه می‌گیرد که نظریه‌ی سوق دهنده‌‌ (رانه)های اریک برن در قسمت آزمون‌ها‌ی نظریه‌ی سفر قهرمان کمپبل به خوبی بازتاب یافته است و وجود سوق دهنده‌‌های مذکور را در این افسانه‌ی ایرانی ثابت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

- اخوانی، سعید و محمودی، فتانه، (1397). «مطالعة تطبیقی در اساطیر ایران و شرق دور (اسطورۀ سیاوش ایران و کوتان اوتونایِ قوم آینو) با رویکرد جوزف کمپبل»، نشریة ادبیات عرفانی و اسطوره شناسی. دورة 14. شمارة 53، صص41-82.
- امامی، نصرالله، (1377). مبانی و روش­های نقد ادبی. چاپ دوم، تهران: جامی.
- امامی، نصرالله؛ تشکری، منوچهر؛ صالحی مازندرانی، محمدرضا و کشاورز مؤیدی، آسیه، (1394). «بررسی و تحلیل منظومه مانلی نیمایوشیج براساس الگوی سفر قهرمان جوزف کمپبل»، نشریة شعر پژوهی، دورة 7. شمارة 4، صص 20-1.
- برفر، محمد. (1389). آینة جادویی خیال. تهران: امیرکبیر.
- برن، اریک (1395). تحلیل رفتار متقابل. ترجمة اسماعیل فصیح. چاپ سوم. تهران: نشر نو.
- بتلهایم، برونو. (1389).  کاربردهای افسون. ترجمة کاظم شیوا رضوی. تهران: دستان.
- جونز، ون و استوارت، یان. (1398). تحلیل رفتار متقابل. ترجمة بهمن دادگستر. چاپ بیست‌وپنجم، تهران: دایره.
- ذبیحی، رحمان و پیکانی، پروین. (1395). «تحلیل کهن‌الگوی سفر قهرمان در داراب‌نامة طرطوسی براساس الگوی جوزف کمپبل». ادبیات عرفانی و اسطوره شناسی، دورة 12. ش 45، صص 91 – 118.  
- سگال، رابرت آلن. (1389). اسطوره. ترجمة فریده فرنودفر. چاپ سوم. تهران: بصیرت.
- سید صدر، سید ابوالقاسم .(1386). دایرة المعارف هنرهای صنایع دستی و حرف مربوط به آن. تهران: سیمای دانش.
- فروید، زیگموند. (1382). کاربرد تداعی آزاد در روانکاوی کلاسیک. ترجمة سعید شفیعی. چاپ هفتم. تهران: ققنوس.
- فن فرانتس، ماری لوئیز. (1398). زن در قصه­های پریان با رویکرد روان‌شناسی تحلیلی یونگ. ترجمة ماندانا صدرزاده. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.  
- کمپبل، جوزف. (1392). قهرمان هزار چهره. ترجمة­ شادی خسرو پناه. مشهد: گل آفتابگردان.
-گورین، ویلفرد.ال و دیگران. (1377). راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمة­ زهرا میهن خواه. تهران: اطلاعات. 
- لویمی، سهیلا .(1397). «تحلیل سفر عرفانی شهریار بر اساس نظریة جوزف کمپبل»، نشریة عرفان اسلامی (ادیان و عرفان)، دوره 14. شماره 56، صص 117 تا 138. 
- مهدوی، محمدجواد و قره‌باغی، نسترن. (1399). «بررسی سفر قهرمان در رمان سه‌گانه­ی اَشَوَزدَنگهِه اثر آرمان آرین براساس الگوی سفر قهرمان جوزف کمپبل»، مطالعات ادبیات کودک، دوره 11. شماره 2، صص 154-129.
- نامور مطلق، بهمن. (1392). درآمدی بر اسطوره شناسی. تهران: سخن.  
- ووگلر، کرستوفر. (1387). سفر نویسنده. ترجمة محمد گذر آبادی. چاپ سوم. تهران: مینوی خرد.
- یاحقی، محمد جعفر؛ قائمی، فرزاد و اسمعیلی پور، مریم. (1396). «مطالعة برخی از افسانه‌های ایرانی با تکیه بر الگوی خودآگاهی در جنگل جهان زیرین استس»، فرهنگ و ادبیات عامه، دورۀ 5. شمارۀ 16، صص 192-161. 
- یونگ، کارل گوستاو. (1377). پاسخ به ایوب. ترجمة فؤاد روحانی. چاپ دوم. تهران: جامی.
- یونگ، کارل گوستاو.(1368). چهار صورت مثالی. ترجمة پرویز فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.
- یونگ، کارل گوستاو.(1380).  انسان در جستجوی هویت خویش. ترجمة محمود بهفرزی. چاپ دوم. تهران: گلبان.
- یونگ، کارل گوستاو .(1386).  انسان و سمبول‌هایش. با همکاری ماری لویفرون فرانتس و دیگران، چاپ دوم، ترجمة محمود سلطانیه. تهران: جامی.