نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی از دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.

2 استادیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره), قزوین، ایران.

10.30465/lir.2021.34647.1256

چکیده

صادق هدایت از مهم ترین چهره های جریان روشنفکری غربگرا در ایران سده بیستم و از مشهورترین داستان نویسان ایرانی به سبک مدرن است. در میان آثار متعدد او، نگارش های تاریخی دارای جایگاهی قابل توجه هستند و مهم تر از آن، نگرش های تاریخی این نگارنده که انگیزه و مایه نگارش بسیاری از آثار وی بوده است. این پژوهش کوشیده است تا ضمن ارائه تحلیلی از آثار دارای ارزش تاریخ نگارانه این نویسنده، درک تاریخ نگارانه و نگرش های تاریخی هدایت را مورد بازشناسی قرار دهد و درصدد یافتن پاسخ این پرسش ها است که تاریخ چه جایگاهی در آثار هدایت دارد؟ و مهم ترین مؤلفه‌ها در نگرش های تاریخی ایشان چیست؟ لذا این آثار در سه قالب اصلی درام های تاریخی و با مضمون سرخوردگی باستانی ایرانیان مقهور در برابر حملات غیر ایرانیان، تصحیح و برگردان متون تاریخی پهلوی از دوران ساسانی و آثاری با مضمون مردم شناسانه دسته بندی می شوند. شناخت تحلیلی این آثار که با روش توصیفی-تحلیلی و مطالعه مفهومی آثار ادبی وی فراهم آمده است، نشان می دهد که نگرش ملی گرایانه ناسیونالیستی، باستان گرایی و زرتشتی گرایی تاریخی و دشمنی نژادگرایانه با عناصر غیر ایرانی، عمده ترین مؤلفه های نگرش های تاریخی هدایت را تشکیل می دهند.

کلیدواژه‌ها

آجودانی، ماشالله (1371). «هدایت و ناسیونالیسم»، ایران نامه، س 10، صص 503-473.
آذر فرنبغ فرخزادان (1376). ماتیکان گجستک ابالیش، ترجمه ابراهیم میرزای ناظر، تهران: نشر هیرمند.
آرین­پور، یحیی (1374). از نیما تا روزگار ما (تاریخ ادب فارسی معاصر)، تهران: زوار.
آشوری، داریوش (1387). دانشنامه­ی سیاسی، تهران: مروارید.
اتحاد، هوشنگ (1378). پژوهشگران معاصر ایران، تهران: فرهنگ معاصر.
اسحاق­پور، یوسف (1373). بر مزار صادق هدایت، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر باغ آیینه.
انتخابی، نادر (1387). ایرانیان و اندیشه ناسیونالیسم، ایران و مدرنیته، گردآوری رامین جهانبگلو، تهران: قطره.
بختیاری، محمد (1392). تاریخ نگری وتاریخ نگاری دکتر عبدالحسین زرین کوب، تهران: امیرکبیر.
بهار، مهرداد (1373). جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: فکر روز.
بهارلو، محمد (1374). نامه­های صادق هدایت، چاپ اول، تهران: نشر اوجا.
بیگدلو، رضا (1380). باستان‌گرایی در تاریخ معاصر ایران، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
پورداوود، ابراهیم (1324). «بهرام گور انکلساریا»، مجله سخن، س 12 ش 6، صص 417-419.
پیگولوسکایا، ن (1377). شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ترجمه عنایت الله رضا، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
تفضلی، احمد (1378). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: سخن.
جنتی عطائی، ابوالقاسم (1357). زندگی و آثار صادق هدایت، تهران: مجید.
جویا بلوندل، سعد (1382). عرب ستیزی در ادبیات معاصر ایران، ترجمه فرناز حائری، تهران: نشر کارنگ.
حلقه نقد (1385). «مجموعه داستان «زنده به گور» نوشته صادق هدایت»، نشریه ادبیات داستانی، ش 101، ‏صص 60 تا 73.
دستغیب، عبدالعلی (1357). نقد آثار صادق هدایت، تهران: سپهر.
ده پهلوان، مصطفی (1395). زاره، دانشنامه جهان اسلام، ج 21، تهران: بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامی.
دهباشی، علی (1380). یاد صادق هدایت، تهران: نشر ثالث.
ذاکر اصفهانی، علی رضا (1381). «ناسیونالیزم رمانتیک» در افکار و آثار صادق هدایت»، کتاب نقد، س 7، شماره 22 (24 صفحه - از 43 تا 66).
راشد محصل، محمدتقی (1385). زند بهمن یسن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سپانلو، محمدعلی (۱۳۸۷). نویسندگان پیشرو ایران: از مشروطیت تا ۱۳۵۰، تهران: نگاه.
ش.پرتو، علوی، بزرگ، هدایت، صادق (1310). انیران، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
طایفی اردبیلی، موسی الرضا (1372). صادق هدایت در آینه آثارش، تهران: ایمان.
طبری، محمد بن جریر (بی­تا). تاریخ طبری، محقق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت – لبنان: ناشر: [بی نا].
طلوعی، محمود (1378). نابغه یا دیوانه؟! ناگفته­های دربارۀ صادق هدایت، تهران: علم.
عطایی راد، حسین، قیامی میرحسینی، سید جلال (1380). مرد اثیری، تهران: روزگار.
غفاری توران، محبوبه (1388). بررسی دیدگاه سیاسی و اجتماعی هدایت در آثارش، پایان­نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران.
قربانی، محمد رضا (1372). نقد و تفسیر آثار صادق هدایت، تهران: نشر ژرف.
کتیرایی، محمود (1349). کتاب صادق هدایت، تهران: اشرفی و فرزین.
کمیسروف، د.س. (1380). دربارۀ زندگی و آثار صادق هدایت، ترجمۀ حسن قائمیان، کتاب یاد صادق هدایت، به کوشش علی دهباشی، تهران: نشر ثالث.
گودرزی، سیمین­دخت (1389). بررسی و نقد ترجمه های صادق هدایت از متون پهلوی بر پایه دو کتاب زند و هومن یسن و کارنامه اردشیر بابکان، پایان نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی ابوالقاسم اسماعیل پور.
گودرزی، سیمین­دخت (1390). «صادق هدایت و ایران شناسی»، کتاب ماه ادبیات، ش 55، صص 19-11.
گودرزی، سیمین­دخت (1392). «نقد و بررسی تطبیقی ترجمه­های کارنامۀ اردشیر بر پایۀ ترجمۀ صادق هدایت»، مطالعات ایرانی، س 12، ش 24، صص 239-263.
گورین، ویلفرد (1370). راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمه زهرا میهن خواه، تهران: اطلاعات.
میرعابدینی، حسن (1380). «صادق هدایت در جایگاه منتقد ادبی»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، س 4، ش 10 و 11، صص 34-41.
مینوی، مجتبی و هدایت، صادق (1312). «مطبوعات داخله: مازیار (1-تاریخ زندگانی و اعمال او 2-درام تاریخی در سه پرده)»، مجله مهر: سال اول، ش 9.
مینوی، مجتبی و هدایت، صادق (1342). مازیار (1-تاریخ زندگانی و اعمال او 2-یک درام تاریخی در سه پرده)، تهران: امیرکبیر.
هاشمی، محمد (1395). «مطالعه‌ای بر درام تاریخی صادق هدایت»، https://cgie.org.ir/fa/news/140737
هدایت، جهانگیر (1387). «نصف جهان هدایت»، فردوسی، ش 67 و 68، صص 57-63.
هدایت، صادق (1309). پروین دختر ساسان، چاپ اول، تهران: کتابخانه فردوسی.
هدایت، صادق (1311). اصفهان نصف جهان، تهران: کتابخانه خاور.
هدایت، صادق (1312). نیرنگستان، تهران: دانش.
هدایت، صادق (1321). «شهرستانهای ایران»، مجلۀ مهر، س 7، ش اول، صص 47-55.
هدایت، صادق (1322). گزارش گمان شکن، چاپ اول، تهران: انتشارات جاویدان.
هدایت، صادق (1331). مجموعه داستان سایه روشن، تهران: چاپ سینا.
هدایت، صادق (1342). زند و هومن یسن و کارنامه اردشیر بابکان، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق (1342). علویه خانم و ولنگاری، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق (1342). فواید گیاه خواری، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق (1342). مجموعه داستان زنده بگور، تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق (1342). مجموعه داستان سگ ولگرد، تهران: امیر کبیر.
هدایت، صادق (1377). اصفهان نصف جهان، با مقدمۀ محمد بهارلو، تهران: نشر قطره.
هدایت، صادق (1379). نوشته­های پراکندۀ صادق هدایت، به کوشش حسن قائمیان، چاپ اول، تهران: نشر ثالث.
هدایت، صادق (1381). بوف کور، تهران: جاویدان.
هدایت، صادق (1382). خیام صادق: مجموعۀ آثار صادق هدایت دربارۀ خیام، مقدمه و گردآورنده جهانگیر هدایت، تهران: نشر چشمه.
هدایت، صادق (1385). سه قطره خون، تهران: جامه داران.
هدایت، صادق (1388). ترانه‌های خیام، به کوشش رنوا راسخ، تهران: نشر تدبیر.
هدایت، صادق (بی­تا)، البعثه الاسلامیه الی البلاد الافرنجیه، بدون محل و ناشر.
هشترودی، محسن (1342). «خیام ریاضیدان شاعر یا شاعر ریاضیدان»، مجلۀ دانشکده ادبیات، س 10، ش 3، صص 303-310.
همایون کاتوزیان، محمد علی، (1372). صادق هدایت از افسانه تا واقعیت، ترجمۀ فیروزه مهاجر، تهران: طرح نو.
همایون کاتوزیان، محمد علی (1380). دولت و جامعه در ایران: انقراض قاجار و استقرار پهلوی، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
هیلمن، مایکل (1371). «سال‌شمار زندگی صادق هدایت»، مجله ایران نامه، شماره 39، صص 414-415.
Yarshater, Ehsan (1979). Sadeq Hedayat: An Anthology (ed.). New York, Bibliotheca Persica.