نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات دانشگاه خلیج فارس، بوشهر. ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشکده ادبیات دانشگاه خلیج فارس. بوشهر، ایران

3 کارشناس ارشد روانشناسی دانشگاه خلیج فارس. بوشهر. ایران.

10.30465/lir.2020.32994.1210

چکیده

مثنوی مولانا جلال‌الدین رومی دایره‌‌المعارف فرهنگ ایرانی- اسلامی است. این اثر به دلیل اشتمال بر داستان‌های متعدد و نیز به دلیل تعمق مولانا در مسائل روان‌شناختی، اثری مهم و قابل تأمل است. بر این اساس در این تحقیق اختلالات جنسی و مسألۀ هویت‌های جنسی متفاوت (دگرباشان) -که به دلیل عرفی کمتر به آن توجه شده است- بررسی می گردد. سؤال تحقیق این است که مولانا کدام ناهنجاری‌های جنسی را در لابلای حکایات بیان کرده است و دیدگاه او دربارۀ دگرباشان چیست؟ هدف تحقیق این است که دقت نظر مولانا دربارۀ اختلالات جنسی بیان شود و در عین حال به روش تحلیلی – توصیفی نقدی بر دیدگاه او و هم‌عصرانش دربارۀ هویت‌های جنسی دیگرگونه مطرح شود. این تحقیق نشان می‌دهد که گونه‌های مختلفی از اختلالات جنسی از سوی مولانا در پردۀ طنز و حکایت طرح و نقد شده است. از آن جمله: هم‌جنس‌گرایی، پدوفیلی، بستیالیتی، بهره‌کشی جنسی، اختگی، مبدل‌پوشی و... . همچنین دو هویّت جنسی برای مولانا و هم‌عصران او غریب بوده و نکوهش شده است، این دو گروه «مخنّث» و «سَعتَری» نامیده شده‌اند و همان است که امروزه ترانس‌سکسوال و لزبین نامیده می‌شوند. مولانا این خوی همجنس‌گرایی و رفتارهای منوط به آن را در این دو طیف، ذاتی – معادل مادر زاد و ژنتیکی- دانسته؛ عملکردی که درون آن تناقضی آشکار نهفته است و امروزه می‌توان دربارۀ آن تأمل و تجدید نظر کرد. معرفی این دو جنسیت، آن‌گونه که در این مقاله آمده تا کنون صورت نگرفته و می‌تواند زمینۀ تحقیقات مرتبط دیگری را فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها

- امین، سیده نصرت. (1361). مخزن العرفان در تفسر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.
- اوحدی مراغه‌ای، رکن الدین. (1301). جام جم، ضمیمه مجلۀ ارمغان، به کوشش حسن وحید دستگردی، تهران: فردوسی.
- باچر، جیمز و جیل هولی و سوزان منیکا. (2014). آسیب‌شناسی روانی، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران: ارسباران.
- باقرزاده، جمشید و همکاران. (1394). «شاهد بازی در ادبیات عرفانی از منظر روان‌شناسی»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س 11، ش 40، صص 104- 74.
- بشارت، محمد علی و همکاران. (1394). «مقایسه مردان همجنسگرا و دگرجنسگرا از نظر ناهمنوایی جنسیتی در دوران کودکی و نرخ باروری در شجره خانوادگی»، مجلۀ روانشناسی معاصر، 10(2) صص14- 3. 
- تبریزی، محمد حسین بن خلف. (1342). برهان قاطع، به اهتمام محمد معین، تهران: ابن سینا.
- خاقانی، افضل الدین بدیل بن علی. (1375). دیوان اشعار،  تصحیح میرجلال الدین کزّازی، تهران: مرکز.
- دوست‌کام، محسن و همکاران (1390). «آسیب‌شناسی لزبینیسم»، فصلنامۀ علمی- پژوهشی زن و فرهنگ، صص96- 83. 
- رهبرپور، محمد رضا و محمد صادق روحانی. (1394). «تأثیر عامل ژنتیکی بر حکم اخلاقی و فقهی همجنسگرایی» فصلنامۀ اخلاق زیستی، سال پنجم، شماره 18، صص 173- 147.
- زاکانی، عبید. (1320) کلیات، تصحیح عباس اقبال، شرح و توضیح پرویز بابایی، تهران: زوار.
- زرین‌کوب، عبدالحسین. (1383). سرّ نی، تهران: چ هشتم، انتشارات علمی. 
- زرگری‌نژاد، غلام‌حسین و نرگس علی‌پور. (1388). «نگاهی به وضعیت کنیزان، غلامان و خواجگان در عصر قاجار» نشریۀ پژوهش‌های تاریخی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شمارۀ 2، صص 18- 1.
- سبزواری، ملا هادی (1374). شرح مثنوی، تصحیح مصطفی بروجردی، تهران: چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
- سعدی، مصلح الدین عبدالله. (1385). کلیات سعدی، تصحیح محمد علی فروغی، تهران: هرمس.
- سنایی غزنوی، ابوالمجد المجدود. (1390). دیوان حکیم سنایی غزنوی، به اهتمام پرویز بابایی، تهران: نگاه.
- سوزنی سمرقندی، محمد بن علی، (1338). دیوان اشعار، تصحیح و توضیح ناصرالدین شاه‌حسینی، تهران: امیرکبیر.
- سهروردی، شهاب الدین ابوحفص. (1375). عوارف المعارف، به اهتمام قاسم انصاری، تهران: علمی وفرهنگی.
- شهیدی، سید جعفر. (1373). شرح مثنوی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- شمیسا، سیروس. (1381). شاهدبازی در ادبیات فارسی، تهران: فردوس. 
- عطار، فریدالدین. (1905 م). تذکره الاولیا، تصحیح رینولد نیکلسون، لیدن: مطبعۀ لیدن.
- عطار، فریدالدین.  (1386). مصیبت‌نامه، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
- عطار، فریدالدین.  (1373). منطق الطیر، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- غزالى، ‏ ابو حامد محمد. ( 1383) کیمیاى سعادت‏، تصحیح: حسین خدیو جم، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى‏: تهران‏.
- غزالى، ‏ ابو حامد محمد. (1386). ترجمۀ احیاء علوم الدین، ترجمه مؤیدالدین خوارزمی، به سعی حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.
- فتوحی، محمود. (1395). صد سال عشق مجازی: مکتب و طرز واسوخت در شعر فارسی قرن دهم، تهران: سخن.
- قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم. (1374). رسالۀ قشیریه، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
- سادوک، کاپلان و همکاران (1394). خلاصۀ روان‌پزشکی، ترجمۀ فرزین رضایی، تهران: ارجمند.
- گنجی، مهدی، (1393). راهنمای کامل تغییرات و نکات ضروری DSM-5، ترجمه و تألیف مهدی گنجی، تهران: ساوالان.
- مسعود سعد سلمان. (1384). دیوان، به اهتمام پرویز بابایی، تهران: نگاه.
- مولوی، جلال الدین. (1386). فیه ما فیه، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: نگاه.
- میبدی، ابوالفضل رشید الدین. (1371). کشف الأسرار و عدة الأبرار، تصحیح علی اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
 - مولوی، جلال‌الدّین محمّد .(1373). مثنوی معنوی، تصحیح رینولد الین نیکلسون، به اهتمام نصرالله پورجوادی، تهران: امیرکبیر.
- مولوی، جلال‌الدّین محمّد (1378). دیوان کبیر غزلیات شمس، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
- وکیلی، شروین .(1389). اسطورۀ معجزۀ یونانی، تهران: نشر شورآفرین.
- وکیلی، شروین.(1394).  همجنس‌گرایی؛تحلیلیدرجامعه‌شناسیتکاملی، تهران: انتشارات داخلی موسسۀ فرهنگی خورشید راگا.
هجویری، ابوالحسن علی. (1375). کشف المحجوب، تصحیح والنتین آلکسی یریچ ژوکوفسکی، تهران: طهوری.
-هیمر، دین. کوپلند، پیتر. (1982). نقشژن‌هادرشکل‌گیریشخصیت. ترجمۀ علی متولی‌زادۀ اردکانی، تهران: انتشارات چهر، جلد اول، چاپ اول.
- DSM-5  (1398). راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی، ترجمه فرزین رضایی و همکاران، تهران: ارجمند.
-       Jackowich Robyn et al, (2014). Voluntary Genital Ablations: Contrasting the Cutters and Their Clients, Sex Med, published by Wiley Periodicals, Inc, 2014;2: 121–132.
-       K. T. Chee (1974). A CASE OF BESTIALITY, SINGAPORE MEDICAL      JOURNAL, Vol. 15, No. 4.
-       LISA J. COHEN, &  IGOR I. GALYNKER, (2002) Clinical Features of Pedophilia and Implications for Treatment, Journal of Psychiatric Practice Vol. 8, No. 5
-       Michael C Seto, (2004), Pedophilia and Sexual Offenses Against Children, Annual Review of Sex Research; 2004; 15, Research Library pg. 321 
-       Sangeeta Singg, (2017). Health Risks of Zoophilia/Bestiality, Journal of Biological and Medical Sciences,   Volume 1 • Issue 1 •
-       Stefanie Lee Martin. "The Role of Homosexuality in Classical Islam" (1997). University of Tennessee Honors Thesis Projects. https://trace.tennessee.edu/utk_chanhonoproj/231.
-       Tourage, Mahdi. "The Hermeneutics of Eroticism in the poetry of Rumi."  Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East,Vol. 25 No.3 (2005): 600-6016. Duke University Press. DOI:10.1215/1089201X-25-3-600.
-       Veronica Meade-Kelly. "The biological origins of sexual orientation and gender identity." Medica Express, Published by University of California, Los Angeles. Aug. 25, 2015. Access date: 08/05/2020. https://medicalxpress.com/news/2015-08-biological-sexual-gender-identity.html.
-       Hans Bertens. Literary Theory: The Basics. Routledge, 2001. Print.
-       "PedoPhilia." Psychology Today. Accessed 07/12/2020. https://www.psychologytoday.com/us/conditions/pedophilia
-       "What is Sexual Exploitation?" SHARE: Sexual Harrassment/Assault resources and Education. Swarthmore College. Web. Accessed 7 Dec. 2020. https://www.swarthmore.edu/share/what-sexual-exploitation
-       Raman Selden.A Reader's Gude to Contemporary Literary Theory. Pearson/Longman, 2005. Print.
-       "Homosexuality." Stanford Encyclopedia of Philosophy. First published Tue Aug 6, 2002; substantive revision Tue Apr 28, 2020. Web. Accessed Accessed 7 Dec. 2020. https://plato.stanford.edu/entries/homosexuality/
-       “Islamic views of homosexuality.” ReligionFacts.com. 29 Oct. 2016. Web. Accessed 7 Dec. 2020. <www.religionfacts.com/islam/homosexuality>