نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان وادبیات فارسی، گروه دروس عمومی، دانشکده مدیریت و اطّلاع‌رسانی پزشکی اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، ایران.

10.30465/lir.2020.32650.1196

چکیده

تقلید به وسیله‌ی تصویر، رفتار، نمایش و گفتار در فرهنگ برخی از ملل باستان، بیانگر نوعی باور به وحدت یافتن با پدیده‌ها و قداست هستی از رهگذر این تقلید بود. افلاطون این واژه را برای طرح نظریه‌ای ادبی و در جهت مخالفت با هنرهای تقلیدی ، به کار برد. تأثیر نظریه‌ی میمسیس سبب گشته که در هر دوره‌ای از تاریخ نقد هنری وادبی اروپا و جهان اسلام ، طرحی از این نظریه جلوه‌گر باشد و نگاه‌های متفاوت به آن، نظریات جدیدی به وجود آورد. در این نوشتار تلاش شده در یک بررسی تطبیقی از رهگذر مطالعه‌ی کتابخانه‌ای و شیوه‌ی توصیفی- تحلیلی، نقش فاعلی هنرمند در آفرینش اثرهنری را بر اساس نظریه‌ی میمسیس از دیدگاه افلاطون، ارسطو و نو افلاطونیان شرح دهیم. در این میان نظرات اندیشمندانی همچون دموکریت، سیدنی، کالریج، بندتوکروچه، والتر بنیامین، تئودور آدورنو، گادامر، و نیز مطرح گشته و به طور تطبیقی بررسی شده‌اند. این بررسی تطبیقی نشان می دهد که نقش فاعلی شاعربراساس نظریه میمسیس درنظرافلاطون نقشی منفی وبازدارنده از حقیقت است اما فلوطین دربازخوانی خودازاین نظریه نه تنها نقش ادراک حاصل از سلوک را درآفرینش هنری بیان کرده بلکه همچون کروچه ادراک شهودی را بدون قدرت تجسم وبیان، شهودهنری ندانسته است. ارسطو نقش فاعلی شاعر راکشف وساخت زوایای طرح آفرینش شعری دانسته که ازرهگذرمیمسیس با نوع نگاه ، ادراک وترکیب وتصرف درپدیده ها حاصل می شود.نقش فاعلی شاعربراساس بازخوانیهای آدورنووبنیامین ازاین نظریه همانندسازی ویکی شدن با طبیعت ودرنظرگادامر بازشناسی است.

کلیدواژه‌ها

-         اعتصامی، محمّد مهدی (1378). «خیال و تخیّل در کتاب اسفار اربعه»، نامه فرهنگ، شماره ۳۱، صص 101-94.
-          افلاطون (۱۳۶0). جمهور، ترجمه فؤاد روحانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-         افلاطون (1382). پنج رساله، ترجمه محمود صناعی، چاپ چهارم، تهران: هرمس.
-         بختیاری، فاطمه (1394). «تأثیر مفهوم وجود ثابت پارمنیدس و سیلان هراکلیتوس در وجود شناسی افلاطون»، فصلنامه پژوهشهای هستی‌شناختی، سال چهارم، شماره ۷، صص 121-105.
-         برت، آر. ال (1382). تخیّل، ترجمه مسعود جعفری، چاپ دوم، تهران : نشر مرکز.
-         بلخاری، حسن (۱۳۸۹) .«سادرشیا و میمسیس، بررسی تطبیقی حکمت هنرهندی و فلسفه هنر یونانی با تکیه بر آرای فلوطین»، فصلنامه حکمت و فلسفه، سال ششم، شماره دوم، صص 45-35.
-         رحیم‌زاده، محمّدرضا (1386). «واژه‌شناسی تاریخی» گلستان هنر، شماره ۹، صص 59-55.
-          رزمگیر، میثم (1392). «قوه خیال و ادراک خیالی از دیدگاه ابن‌سینا و سهروردی»، معرفت فلسفی، سال یازدهم، شماره دوم، صص 48-27.
-         ریتر، یوآخیم؛ گروندر، کارفرید و دیگران (1389). فرهنگنامه تاریخی مفاهیم فلسفه، جلد اوّل فلسفة هنر، ترجمه محمدرضا حسینی بهشتی و همکاران، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفة ایران و مؤسسة فرهنگی ـ پژوهشی نو ارغنون.
-         زرّین کوب، عبدالحسین (1382 ). ارسطو  و فنّ شعر ، تهران: امیرکبیر.
-         سلدن، رامان، ویدسون پیتر (1384). راهنمای نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو.
-         شاهنده، نوشین (1391). «مفهوم نیستی در نظریه زیباشناختی آدورنو»، کیمیای هنر، سال اوّل، شماره ۳ ، صص82-62.
-          شمیسا، سیروس (1383). نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران: فردوس.
-         ضیمران، محمّد (1390). مبانی فلسفی نقد و نظر در هنر، تهران: نقش جهان.
-         عبادیان، محمود (1384). «پدیدارشناسی ‌زیباشناختی ‌از ‌میمسیس ‌تا رئالیسم»، زیباشناخت، شماره ۱۲، صص 17-9.
-         فلوطین (1366). ‌‌‌‌‌تاسوعات، ترجمه: محمّدحسن‌ لطفی، خوارزمی، چاپ اوّل، تهران: خوارزمی.
-         فورست، لیلیان (1376). رمانتیسم، ترجمه مسعود جعفری، تهران: نشر مرکز.
-          کولریدج، ساموئل تیلور (1971). النظریه الرمانتیکه فی‌الشعر سیره ادبیه لکولریدج، ترجمه عبدالحکیم حسام، قاهره: کلیه دارالعلوم.
-          کروچه، بندتو (1384). کلیّات زیباشناسی، تهران : علمی و فرهنگی.
-         گریمال، پیر (1356). فرهنگ اساطیر یونان‌ و روم، ترجمه احمد بهمنش،جلد اوّل، تهران: امیر کبیر.
-          معینی، منصوره (1392). شکوه نگاه بررسی نظریه‌های ادبی ،تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-          مکاریک، ایرناریما (1384). دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمّد نبوی، چاپ اوّل،  تهران: آگاه.
-      منافی اناری، سالار (1386). «مقایسه عقاید عرفانی نوافلاطونی با نظریات عرفانی ابن سینا»، مقالات و بررسیها، شماره ۴۷ و ۴۸. صص206-228.
-         منصورزاده، یوسف (۱۳۹۲).«تحلیلی بر ماهیّت نقاشی‌های غار پیش از تاریخ اروپا»، نشریه هنرهای زیبا هنرهای تجسمی، دوره ۱۸، شماره ۲، صص 16-5.
-         ولک، رنه (1377). تاریخ نقد جدید، ترجمه سعید ارباب شیرانی، چاپ دوم، تهران: نیلوفر.
-         همیلتون، ادیت (1376). سیری در اساطیر یونان و روم،ترجمه عبدالحسین شریفیان، چاپ اوّل، تهران: اساطیر.
-         یوهانس، اولا (1384). «تخنه یونانی و طراحی مدرن»، فصلنامه هنر، شماره3، صص 230-218.
- Adorno, Theodor(1997). Aesthetic Theory, Ed. Gretel Adorno and Rolf Tiedemann. Trans. Robert Hullot-Kentor. Minneapolis: University of Minnesota Press.
-Gadamer, Hans-Georg (1998). The Relevence of the Beautiful, Edited by Robert Bernasconi and Translated by Nikolas Walker, Cambridge: Cambridge University Press.
-Gadamer, Hans-Georg (2006). Truth and Method, Translated by J. Weinsheimer and D. G Marshall. 2nd Revised Edition, New York: Continuum Publishing Group.
-Tatarkiewicz, Władysław (1973). «Mimesis», Philip Wiener, Dictionary of Studies the History of Ideas of Selected Pivotal Ideas, New York: Scribner, 2, 225-230.
-Walter Benjamin(1977a), die Lehre vom Ähnlichen in: Gesammelte Werke, Bd II,Frankfurt/M. II,Frankfurt/M.