نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گنبدکاووس
10.30465/lir.2020.31965.1177
چکیده
این مقاله با مفروض داشتن ارتباط بین حوزه‌های متنوع اندیشه و هنر هر عصر، پژوهشی بینارشتهای در قلمرو ادبیات تطبیقی و بینارشتهای است که به مطالعهی ارتباط بین شعر، نقاشی و معماری عصر صفوی می‌پردازد و با استفاده از نظریهی ادبیات تطبیقی هنری رماک، و بررسی بینارشته ای شعر، نقاشی و معماری عصر صفوی در پی تبیین و تحلیل این موضوع است که چگونه مفهومی یکسان، به اشکال متفاوت در شعر، نقاشی و معماری این عصر نمود یافته است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، لذت این‌جهانی و کسب لذت و سرخوشی، که از مؤلفه‌های اساسی زمینی شدن و روی‌گردانی از عوالم دیگر است، یکی از پیش‌فرض‌هایی است که اساس اندیشه و هنر این عصر را شکل می‌دهد. از این روی، شاعران، نقاشان و معماران عصر صفوی به اشکالی مختلف و متنوع، به جنبه‌ی لذت بخش بودن هنر خود توجه داشته‌اند و بر اساس آن به آفریدن و خلق آثار خود دست یازیده‌اند.
کلیدواژه‌ها
- آتشی، لاله و علیرضا انوشیروانی. (1390). «ادبیات و نقاشی: نقاشیهای رمانتیک بلیک از حماسه میلتن»، ادبیات تطبیقی، سال دوم، پیاپی4، صص100-121.
- آلبوغیش، عبدالله و نرگس آشتیانی. (1379). «پیوند ادبیات و نگارگری؛ خوانش تطبیقی لیلی و مجنون جامی و نگارهای از مظفرعلی»، فصلنامهی پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی، دورهی6، شماره10، صص 31-58.
- آملی، طالب. (بیتا). کلیات اشعار، به اهتمام و تصحیح و تحشیهی شهاب طاهری. تهران: سنایی.
- آیتالهی، حبیب الله. (1380).کتاب ایران؛ تاریخ هنر، چاپ اول، تهران: مرکز مطالعات فرهنگی بین المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
- ابوالقاسمی، لطیف. (1384). هنر و معماری اسلامی ایران، به کوشش علی عمران پوری، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
- اخگر، مجید. (1390). فانی و باقی: درآمدی انتقادی بر مطالعهی نقاشی ایرانی، تهران: حرفه هنرمند.
- اردلان، نادر. (1374). «معماری ایران در سخن چهار نسل از معماران صاحب نظر»، آبادی، شمارهی 19. صص1-123
- انوشیروانی، علیرضا. (1389). «آسیبشناسی ادبیات تطبیقی در ایران»، ادبیات تطبیقی1/2، پیاپی2، صص32-56.
- انوشیروانی، علیرضا و لاله آتشی. (1391). «تحلیل تطبیقی و بینارشتهای شعر و نقاشی در آثار سهراب»، فصلنامهی پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی، د3، ش 1 (پیاپی9).
- بورکهارت، تیتوس. (1365). هنر اسلامی، زبان و بیان، ترجمهی مسعود رجب نیا، نشر سروش.
- بورکهارت، تیتوس. (1373). جاودانگی هنر، ترجمهی سیدمحمد آوینی.
- پرایس، کریستین. (1346). تاریخ هنر اسلامی، ترجمهی مسعود رجب نیا، تهران: علمی و فرهنگی.
- پاکباز، رویین. (1390). نقاشی ایران:از دیرباز تا امروز، تهران: زرین و سیمین.
- پراور، زیگبرت سالمن. (1393). درآمدی بر مطالعات ادبی تطبیقی، ترجمهی علیرضا انوشیروانی و مصطفی حسینی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت).
- پوپ، آرتور. (1338). آشنایی با مینیاتورهای ایران، ترجمهی حسین نیّر، تهران: مرکز نشر کتابهای طراحی و نقاشی در ایران.
- پورنامداریان، تقی. (1377). خانهام ابری است: شعر نیما از سنت تا تجدد، تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما).
- پیرنیا، محمدکریم. (1384). سبکشناسی معماری ایرانی، تدوین غلامحسین معماریان، تهران: سروش دانش.
- جعفری، پرستو. (1387). «نقاشیهای ایران از دورهی تیموری تا پایان قاجار، کتاب ماه هنر، اسفند، 60-71.
- جعفریان، رسول. (1370). دین و سیاست در دورهی صفوی. انتشارات انصاریان.
- جوانی، اصغر. (1385). بنیانهای مکتب نقاشی اصفهان، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
- چناری، امیر. (1377). متناقض نمایی در شعر فارسی، نشر فرزان روز.
- حسن پور آلاشتی، حسین. (1/1384). طرز تازه: سبک شناسی غزل سبک هندی، تهران: سخن.
- حسن پور آلاشتی، حسین. (2/1384). «معنی بیگانه در شعر صائب تبریزی»، نشریهی دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، دورهی 48، شمارهی 196، صص 69-84.
- دیچز، دیوید. (1366). شیوههای نقد ادبی، ترجمهی غلامحسین یوسفی و محمدتقی صدقیانی، تهران: انتشارات علمی.
- راستگو، سید محمد. (1368). «خلاف آمد»، کیهان فرهنگی، سال ششم، شمارهی 9، صص 68- 71.
- رماک، هنری. (1391). «تعریف و عملکرد ادبیات تطبیقی»، ادبیات تطبیقی3/2، ترجمهی فرزانه علویزاده، پیاپی6، صص54-74.
- سیوری، راجر مروین. (1366). ایران عصر صفوی، ترجمهی کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1378). ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما، ترجمهی حجت الله اصیل، تهران: نشر نی.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1386). صور خیال در شعر فارسی، تحقیق انتقادی در تطور ایماژهای شعر پارسی و نظریهی بلاغت در اسلام و ایران، چاپ یازدهم، تهران: آگاه.
- شواپه، ژان و آلن گربران. (1384). فرهنگ نمادها، ترجمهی سودابه فضایلی، جلد دوم، تهران: جیحون.
- شیری، قهرمان. (1388). «سبک هندی مظهر مقاومت منفی»، فصلنامهی زبان و ادب پارسی، شماره41، صص65-82.
- صائب تبریزی، محمد علی. (1371). دیوان صائب تبریزی، به کوشش محمد قهرمان، دورهی 6جلدی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- صبور، داریوش. (1370). آفاق غزل فارسی: پژوهشی انتقادی در تحول غزل و تغزل از آغاز تا امروز، تهران: نشر گفتمان.
- صورتگر، لطفعلی. (1345). منظومههای غنایی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- طباطبایی، سیدجواد. (1383). زوال اندیشهی سیاسی در ایران، چاپ چهارم، تهران: کویر.
- طباطبایی، محمدحسین. (1355). بررسیهای اسلامی: شامل مقالات و رسائل، به کوشش هادی خسروشاهی، قم: مرکز انتشارات دارالتبلیغ اسلامی.
- طباطباییفر، محسن. (1384). نظام سلطانی از دیدگاه اندیشهی سیاسی شیعه(دورهی صفویه و قاجار)، تهران: نشر نی.
- طهوری، نیّر. (1382). «پل راهی به سوی بهشت»، فصلنامهی خیال، شمارهی2.
- فتوحی رودمعجنی، محمود. (1/1385). نقد ادبی در سبک هندی، تهران: انتشارات سخن.
- فتوحی رودمعجنی، محمود. (2/1385). بلاغت تصویر، تهران: انتشارات سخن.
- کاشانی، کلیم. (1362). دیوان کلیم کاشانی، با مقدمه و حواشی و فرهنگ لغات مهدی افشار، تهران: انتشارات زرین.
- کرزن، جرج. ن. (1373). ایران و قضیهی ایران، ترجمهی غلامعلی وحید مازندرانی، چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.
- محبتی، مجتبی. (1388). از معنا تا صورت: طبقه بندی و تحلیل ریشهها، زمینهها، نظریهها، جریانها، رویکردها، اندیشهها و آثار مهم نقد ادبی و ادبیات فارسی، تهران: سخن.
- محمدی وکیل، مینا. (1388). « نقد معناشناختی در مطالعهی تطبیقی ادبیات و نقاشی با تکیه بر داستان لیلی و مجنون» جلوه هنر، دورهی جدید، شماره 2، صص 25-38.
- مصری، زکی محمد حسین. (1356). تاریخ نقاشی در ایران، ترجمهی ابوالقاسم سحاب، تهران: سحاب کتاب.
- میرمیران، هادی. (1375). «از معماری گذشته چه درسی میتوان آموخت؟»، آبادی، شمارهی 22.
- نامورمطلق، بهمن. (1382). «اسطورهزدایی و اسطورهپردازی کاخ خورنق در نگاه نظامی و بهزاد»، کتاب ماه هنر، ش 63 و 64، صص48- 57.
- وحیدیان کامیار، تقی. (1371). «متناقض نما در ادبیات»، نشریهی دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال بیست و هشتم. شمارهی 3و4، صص 271-294.
- ولش، آنتونی. (1385). نگارگری و حامیان صفوی: بررسی تحولات دورهی گذار از مکتب قزوین به اصفهان، ترجمهی روح الله رجبی، تهران: فرهنگستان هنر.
- هیلن برند، رابرت. (1380). معماری اسلامی، شکل، کارکرد، معنی، ترجمهی باقر آیت الله زاده شیرازی، تهران: روزنه.
)