نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه علوم اجتماعی. واحد شوشتر. دانشگاه آزاد اسلامی شوشتر، ایران
10.30465/lir.2020.29960.1113
چکیده
جستاری جامعه‌شناختی پیرامون چگونگی شکل‌گیری رمان فارسی: خوانشی لوکاچی- بوردیویی
این پژوهش با رویکرد جامعه‌شناختی و در حوزه‌ی جامعهشناسی ادبیات و رمان و در چارچوب روش کیفی و با بهره‌گیری از شیوه تحلیلی «تعیّن مرکب» لوکاچ با طرح این پرسش انجام شده‌است که چه عوامل جامعه‌شناختی با شکل‌گیری رمان فارسی ارتباط داشتند؟.مبانی نظری از تئوری‌های حوزه‌ی جامعهشناسی ادبیات(تئوری‌های لوکاچ و بوردیو)، و نمونه‌های مورد بررسی با تکنیک نمونه‌گیری هدف‌مند انتخاب شده‌اند.محدوده‌ی زمانی پژوهش،اواخر عهد قاجار و اوان انقلاب مشروطیت است.مفاهیم پژوهش،سکولاریسم و فردگرایی هستند،مفاهیمی که از آغاز انقلاب مشروطیت به واسطه فعالان سیاسی،روزنامه‌نگاران و نویسندگان حوزه‌های سیاست و ادبیات وارد میدان ادبی ایران شدند و پس از پیروزی جنبش مشروطه‌خواهی،موضوع کشمکش‌های موافقان و مخالفان مشروطیت واقع گردیدند.فرض اصلی این پژوهش مبتنی‌است بر متأثر شدن میدان ادبی ایران و نویسندگان این میدان از این ایدئولوژیها.بررسی داده‌های پژوهش نشان می‌دهند که شکل‌گیری رمان فارسی متأثر از ایدئولوژی‌های سکولاریسم و فردگرایی بوده‌است.
کلیدواژه‌ها:جامعهشناسی ادبیات،رمان فارسی،فردگرایی،سکولاریسم،جامعهشناسی رمان.
کلیدواژه‌ها
- آبراهامیان، یرواند(1387)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهی مفتاحی، تهران: نی.
- آجودانی، ماشاالله(1382)، مشروطة ایرانی، تهران: اختران.
- آدمیت، فریدون(1355)، فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت، تهران: سخن.
- آدمیت، فریدون(1349)، ،اندیشههای میرزافتحعلی آخوندزاده، تهران: خوارزمی.
- آدورنو،گلدمن و دیگران(1377)، درآمدی بر جامعهشناسی ادبیات، ترجمه محمدجعفرپوینده، تهران: چشمه.
- آریان‌پور، امیرحسین(1358)، جامعهشناسی هنر، تهران:گستره.
- احمدی، بابک(1391)، حقیقت و زیبایی: درسهای فلسفه هنر، تهران: مرکز.
- اخوانکاظمی، بهرام(1385)، عوامل پیدایی و پایایی سکولاریسم در جهان مسیحی، دو فصلنامه دانش سیاسی، شماره 4، پاییز و زمستان، صص68-37.
- ارشاد، فرهنگ(1391)،،کندوکاوی در جامعهشناسی ادبیات، تهران:آگه.
- اشرف،احمد(1359)، موانع تاریخی رشد سرمایهداری در ایران، تهران: پیام.
- افشارکهن، جواد(1390)، جامعهشناسی مسائل اجتماعی ایران،تهران: جامعه‌شناسان.
- باختین، میخاییل(1373)، سودای مکالمه، خنده، آزادی، ترجمه محمدجعفرپوینده، تهران: آرست.
- بالائی، کریستف(1386)، پیدایی رمان فارسی، ترجمه مهوش قویمی و نسرین خطاط، تهران: معین و انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران.
- بشیریه، حسین(1380)، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران:آگه.
- بشیریه، حسین(1393)، زمینههای اجتماعی انقلاب ایران، ترجمه علی اردستانی، تهران: نگاه معاصر.
- بوردیو، پییر(1380)، نظریه کنش، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: نقش و نگار.
- بوردیو، پییر(1390)،جامعهشناسی و ادبیات: آموزش عاطفی فلوبر، ترجمه یوسف اباذری،،ارغنون (درباره رمان: مجموعه مقالات)، تهران: سازمان چاپ وانتشارات، صص112 – 77.
- بهنام، جمشید(1375)، ایرانیان و اندیشه تجدد، تهران: فرزام.
- پرستش، شهرام(1390)، روایت نابودی ناب، تهران: ثالث.
- .تسلیمی، علی(1388)، تحلیل سه قطره خون با رویکرد جامعهشناسی ساخت‌گرا، مجله ادبپژوهشی، شماره 7 و 8 ، بهار و تابستان.صص 188 – 171.
- جانسون، چالمرز(1363)، تحول انقلابی، ترجمه حمید الیاسی، تهران: امیرکبیر.
- فوران،جان(1387)،مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، تهران: رسا.
- ترنر،جاناتان.اچ(1393)، نظریههای نوین جامعه‌شناختی، ترجمه علی‌اصغر مقدس و مریم سروش، تهران: جامعه‌شناسان.
- جلایی پور، حمیدرضا و محمدی، جمال(1387)، نظریههای متأخر جامعهشناسی، تهران: نی.
- جلیلی، هادی(1376)، تأملاتی جامعهشناسانه در مورد سکولار شدن،تهران:طرح نو.
- چلپی، مسعود(1385)،جامعهشناسی نظم، تهران: نی
- خانیکی، هادی(1389)، مسئله‌گریزی نظریه اجتماعی در ایران، مجله جامعهشناسی ایران، دوره یازدهم، شماره 1، بهار. صص 200 – 179.
- خلجی، محمدمهدی(1383)، نقد درونی روحانیت (گزارش رساله‌ای در سکولاریسم)، ایران‌نامه،شماره 84، سال، صص 512- 489.
- دستغیب، عبدالعلی(1386)، پیدایش رمان فارسی، شیراز: نوید.
- ژان دووینو(1393)، جامعهشناسی تئاتر، ترجمه جلال ستاری،تهران: مرکز.
- دنیکوش(1389)، مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی، ترجمه فریدون وحیدا،تهران: سروش و مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای.
- رزاق‌پور، مرتضی(1389)، رمان اجتماعی و جست‌وجوی ارزش‌ها (هگل، لوکاچ، گلدمن)، فصلنامه اندیشههای ادبی، شماره 3، بهار. صص 202 – 183.
- رضایی، محمد(1383)، حوزه تولید فرهنگی پییر بوردیو، کتاب ماه، شماره فروردین. صص 52 – 51.
- ریترز، جورج(1379)، نظریه جامعهشناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی.
- رنه ولک(1374)، نظریه ادبیات،ترجمه پرویز مهاجر، تهران: نیلوفر.
- ریچارد جنکینز(1385)، پییر بوردیو، ترجمه لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، تهران: نی.
- رضی، احمد(1386)، روش در تحقیقات ادبی ایران، نشریه علمی پژوهشی گوهر گویا، دوره 1، شماره 1، صص141-129.
- زنجانی، ابراهیم(1380)، خاطرات شیخ ابراهیم زنجانی، بهاهتمام غلامحسین میرزاصالح، تهران: کویر.
- سپانلو، محمدعلی(1387)، نویسندگان پیشرو ایران، تهران: نگاه.
- ستوده، هدایت‌الله و شهبازی، مظفرالدین(1386)، جامعهشناسی در ادبیات،تهران: ندای آریانا.
- سروش،عبدالکریم و دیگران(1388)، سنت و سکولاریسم، تهران: صراط.
- شمسیی غیاثوند، حسن(1387)، درآمدی بر معنای سکولاریسم، فصلنامه مطالعات سیاسی، پاییز، صص183-155.
- طالبوف، عبدالرحیم(1347)، مسالک‌المحسنین، تهران: جیبی.
- فاضل، رضا و مهتابیسمنانی، صفورا(1392)، تأثیر نوسازی‌های اقتصادی و اجتماعی بر وقوع انقلاب مشروطیت در ایران، فصلنامه جامعهشناسی تاریخی، دوره 5، ش1، بهار و تابستان. صص 30- 1.
- کاپلستون،فردریک(1382)، تاریخ فلسفه، جلد هشتم، ترجمه آذرنگ و یوسفثانی، تهران: علمی.
- گروثرز،چارلز(1378)، جامعهشناسی مرتن، ترجمه زهره کسایی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- گیدنز، آنتونی(1384)، مسائل محوری در نظریه اجتماعی، کنش، ساختار و تناقض در تحلیل اجتماعی، ترجمه محمدرضایی، تهران: سعاد.
- لوک، فرتر(1378)، لویی آلتوسر، ترجمه امیر احمدیآریان، تهران: مرکز.
- لوکاچ، جورج(1391)، پژوهشی در رئالیسم اروپایی، ترجمه اکبر افسری،تهران: علمی و فرهنگی.
- ــــ(1379)، نقد، نویسنده و فرهنگ، ترجمه اکبرمعصومبیگی، تهران: دیگر.
- ـــــ(1392)،رمان تاریخی، ترجمه شاپور بهیان، تهران: اختران.
- ـــــ(1392)،نظریه رمان، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: آشیان.
- مارکس،کارل(1387)، گروندریسه، مبانی نقد اقتصاد سیاسی، ج 1، ترجمه باقر پرهام و احمد تدین،تهران:آگه.
- مالکوم واترز(1381)، جامعه سنتی و جامعه مدرن، ترجمه مسعود انصاری، تهران:نقش جهان.
- محمدپور، احمد(1392)، روش تحقیقی کیفی، ضد روش، ج دوم، تهران: جامعه‌شناسان.
- مصباحیپور اریانیان، جمشید(1358)،واقعیت اجتماعی و جهان داستان، تهران: امرکبیر.
- مقیمی، سعید(1399)، زمانی متفاوت؛ فردگرایی و توسعه سیاسی در ایران در: http://homopersicus.ir/article/176/-سهشنبه، 06/03/ 1399، ساعت: 18:13
- ناتالی، هینک(1391)، جامعهشناسی هنر، ترجمه ع.نیکگهر،تهران: آگه.
- نژادنجف،فیروز(1384)، جُستاری در سکولاریسم،فصلنامه فلسفی – عرفانی – ادبی، سال اول، شماره دوم،تابستان، صص 276-266.
- نوروزی، محمدجواد(1376)، مبانی فکری سکولاریسم، مجله معرفت، شماره 22. صص 34-22.
- نیکفر، محمدرضا(1382)، طرح یک نظریه بومی در باره سکولاریزاسیون، ماهنامه آفتاب، سال سوم، تیر، شماره 27.ص 131.
- نیکی.آر.کدی(1387)، ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان، ترجمه مهدی حقیقتخواه،تهران: ققنوس.
- 57. وثوقی، منصور و میرزایی، حسین(1387)، فردگرایی: تأملی در ابعاد و شاخص‌ها، نامه علوم اجتماعی، شماره 34، پاییز. صص 142- 117.
- وحدت، فرزین(1382)، رویارویی فکری ایرانیان با مدرنیّت،ترجمه مهدی حقیقتخواه،تهران: ققنوس.
- وحیدا، فریدون(1387)، جامعهشناسی در ادبیات فارسی،تهران: سمت.
- هوبرت، کنوبلاخ(1390)، مبانی جامعهشناسی معرفت، ترجمه کرامتالله راسخ، تهران: نی.
- یاوری، هادی(1390)،)از قصه به رمان، تهران: سخن
- هیپولیت، ژان(1371)، پدیدارشناسی روح برحسب نظر هگل، تألیف و اقتباس کریم مجتهدی، تهران: علمی و فرهنگی
Bourdie, Pierre (2008). Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste, translated by Richard nice, Harvard u.p. Cambridage, Massachussetts: Harvard University Press.
- Bourdieu, Pierre (1993). The Field of Cultural Production, Essays on Art and Literature, New York: Columbia University Press.
- Ghica, Sergiu (2013). Bourdieu,Sociologist of Literature,Revista Romaneasca Pentru Educatie Multidimensionala, vol. 5, 1, June: 35-45.
- Marx, Karl & Engels, Friedrich (1978). On Litrerature and Art, Moscow.
- Merton K. R. (1949). Social Theory and Social Structure, Newyork: Columbia University Press.
- Smith, Jesse M. (2018). The Rhetoric of Revelation: Examining Religious Rhetoric on Secularism through an Ethnographic Content Analysis of Mormon Leadership Discourse, Science, Religion, and Culture, vol. 5 (1): 26-44.
- Taylor, Charles (2004). Modern Social Imaginaries,Durham: Duke University Press.
)