نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور گیلان، گیلان، ایران.
2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور ،تهران، ایران.
چکیده
نادر ابراهیمی در رمان «آتش بدون دود» که یکی از بلندترین رمان‌های معاصر است، به معرفی بسیاری از مؤلفه‌های فرهنگی مردم ترکمن صحرا از قبیل آداب و رسوم، باورها و اعتقادات و.. پرداخته است. در این پژوهش تلاش شد، تا حد ممکن به روش تحلیلی- توصیفی، ویژگی‌های فرهنگی «آتش بدون دود» استخراج شود و مورد بررسی قرار گیرد. پس از انجام این پژوهش، چرایی بسیاری از رفتارها و سخنان شخصیت‌های رمان با توجه به اثرپذیری از ایدئولوژی و هژمونی حاکم، مشخص شد. در این رمان افکار و ایدئولوژی‌های مذهبی یا دارای رنگ و بوی مذهب، به شدت بر فرهنگ و اندیشه و اعمال جامعۀ ترکمن این رمان اثرگذار است و نحوۀ تصمیم‌گیری و عمل افراد را مدیریت می‌نماید. بخش «ناهمسویی با ایدئولوژی حاکم» خود به دوقسمت: گذارسوژه از ایدئولوژی قومی و گذارسوژه از ایدئولوژی حکومتی تقسیم شده است. نتیجه‌ای که با بررسی این موارد حاصل شد این است که؛ عامل آموزش و ترویج علم و آگاهی و ایجاد ارتباط با سایر اقوام و اندیشه‌های نو، می‌تواند موجبات برهم خوردن ویا حتی محو شدن ایدئولوژی‌ها و هنجارهای حاکم و تثبیت‌شدۀ اجتماعی را فراهم آورد.
کلیدواژه‌ها
- ابراهیمی، نادر (1371). آتش بدون دود، تهران: روزبهان.
- استوری، جان (1385). مطالعات فرهنگی دربارۀ فرهنگ عامه، ترجمة حسین پاینده، تهران: نشر آگه.
- آلتوسر، لویی (1387). ایدئولوژی و سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت، ترجمة روزبه صدرآرا، تهران: چشمه.
- بشیریه، حسین (1373). «تاریخ اندیشه‌ها و جنبش‌های سیاسی در قرن بیستم (بخش 12)/ مارکسیسم ساختگرا: لویی آلتوسر»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، خرداد و تیر، شماره 81 و 82، صص28-22.
- تسلیمی، علی (1394). نقد ادبی، چاپ سوم، ،تهران: اختران.
- حسینی‌کیسمی، سیده‌مریم (1395). درون‌مایه‌های ایدئولوژیک رمان نوجوان با تکیه بر چند رمان برگزیدۀ انتشارات کانون پرورش فکری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور رشت.
- فکوهی، ناصر (1381). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی، چاپ ششم، تهران: نشر نی.
- - فرتر، لوک. (1387). لویی آلتوسر. ترجمه: امیر احمدی آریان. تهران: نشر مرکز.
- کارلوتولیو، آلتان (1381). «انسان‌شناسی فرهنگی- سیاسی از منظر آنتونیو گرامشی»، ترجمة حسین افشار، پژوهش حقوق و سیاست، بهار و تابستان، شماره 6 ، صص 200-187.
- کوش، دنی (1381). مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی، ترجمة فریدون وحیدا، تهران: سروش.
- کلیگز، مری (1388). درسنامه نظریه ادبی، ترجمة جلال سخنور، الهه دهنوی و سعید سبزیان، تهران: اختران.
- گرین، کیت؛ لبیهان، جیل (1383). درسنامۀ نظریه و نقد ادبی، ترجمة لیلا بهرانی و دیگران، تهران: روزنگار.
)