نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشکده ادبیات دانشگاه هرمزگان. ایران

2 استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی. پردیس شهید مفتح دانشگاه فرهنگیان. تهران. ایران.

10.30465/lir.2020.5003

چکیده

نقطه آغاز ارتباط مطالعات و تحقیقات حوزه ادبیات فارسی با آراء و نظریات نیکولوماکیاولی حدوداً به اوایل سده بیستم باز‌می‌گردد. پس از این تاریخ، آثارنسبتاً قابل توجهی متعلق به سنّت ادب فارسی در پرتو آراء و نظرات ماکیاولی به نقد گذاشته شده‌است و این روند همچنان نیز ادامه دارد. نوشتار حاضر نخست به تبارشناسی این جریان در پژوهش‌های حوزه ادبیات فارسی فارسی و سپس به تحلیل و بررسی نحوه مواجهه این‌گونه تحقیقات با آراء و نظریات نیکولو ماکیاولی پرداخته‌است. نتایج نشان می‌دهد، که غالب این تحقیقات، به‌دلیل عدم توجه به جایگاه واقعی ماکیاولی و زمینه‌های تأثیرگذاری وی در فضای فرهنگی و گفتمان سیاسی غرب، به برداشتی غیرجامع و تک بعدی از آراء و نظریات وی نائل شده‌اند و مسیرهای دیگری را که با واقعیت و متطق درونی آثار ماکیاولی انطباق بیشتری دارد؛ نادیده‌انگاشته‌اند. این مسئله در تحلیل نهایی، مطالعات ادبی را تحت تأثیر قرار داده و غالباً موجب قرائت‌های نه چندان دقیق از متون شده‌است.

کلیدواژه‌ها

ادواردز، الستر؛‌ تاونزند، جولز (1391). تفسیرهای جدید بر فیلسوفان سیاسی مدرن، از ماکیاولی تا مارکس، چ دوم،‌ ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: نشر نی.
اسکینر،کونتین(1375). ماکیاولی،ترجمه عزت‌الله فولادوند،چ سوم،تهران: طرح نو.
اشتراوس، لئو (1387). فلسفه سیاسی چیست؟،‌ ترجمه فرهنگی رجایی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
اطمینان، خدیجه؛ حلبی، علی‌اصغر(1388). «ماکیاولیسم و مشابهت‌های مندرج در کلیله و دمنه و مرزبان‌نامه با آن»، فصلنامه پیک نور(علوم انسانی)، سال هفتم شماره نخست، صص ۲۲- 31.
اعتصام‌زاده، ا(1304). «دروغ از لحاظ علمی»، آینده، سال اول، شماره پنجم، صص292- 289.
براون، ادوارد گرانویل(1386). تاریخ ادبیات ایران: از فردوسی تا سعدی، جلد دوم، ترجمه غلامحسین صدری افشار، تهران: نشر مروارید.
درخشان،مهدی (1370). «دفاع ازسعدی»، یغمای سی ودوم، (یادنامه حبیب یغمایی )،گردآوری ایرج افشار با همکاری قدرت‌الله روشنی، ص135.
جناب‌زاده،محمد(1350). «در هر اثر هنری است»،ارمغان،دوره چهلم،شماره پنج، صص.٣٣٣-٣٣٨.
جهانبگلو، رامین (1372). ماکیاولی و اندیشه رنسانس، تهران: نشر مرکز.
حاتمی سعید(1389). «اندیشه ماکیاولی وتاریخ بیهقی»، تاریخ ادبیات، شماره شصت و ششم، صص93-113.
خاتمی،احمد؛رحیمی،علی‌اصغر (1391). «سعدی و ماکیاولی: نمایی از هم سانی شرایط روزگار و همانندی‌ها میان گفتارهای سعدی و اندیشه‌های شهریار ماکیاللّی»، نقد زبان وادبیات خارجی،دوره پنجم،شماره هشت، صص53-73.
دشتی، علی(1304). «دروغ مصلحت آمیز»، آینده، سال نخست، شماره سوم، صص156- 159.
دهقانیان، جواد؛ نیکوبخت، ناصر(1390). «نقد اخلاق‌گرایی در کلیله و دمنه با نیم‌نگاهی به اندیشه‌های ماکیاولی». فصلنامه نقد ادبی،سال چهارم، شماره چهاردهم، صص133- 159.
رضوانیان، قدسیه؛ غفوری، عفت‌سادات (1394).«تبیین شکاف بین سیاست و اخلاق بر مبنای نظریه ماکیاولی با بررسی پند و اندرز در داستان شیر و گاو کلیله و دمنه». پژوهشنامه ادبیات‌تعلیمی، سالهفتم،شمارةبیستوپنجم، صص41-58 .
سارتون، جورج (1353). مقدمه بر تاریخ علم، ترجمه غلامحسین صدری افشار، تهران: وزارت علوم و آموزش عالی.
طباطبایی، سیدجواد(1366). «ماکیاوللی و بنیاد گذاری اندیشه سیاسی جدید»، کیهان فرهنگی، شماره چهل و ششم، صص33-35.
طباطبایی، سیدجواد (1382). جدال قدیم و جدید، تهران: انتشارات نگاه معاصر.
طباطبایی، سیدجواد (1392). تأملی در ترجمه متن‌های اندیشه سیاسی جدید: مورد شهریار ماکیاولی، تهران: مینوی خرد.
عامری‌کرمانی، مجیب (1394). «بررسی اندیشه‌های ماکیاولیستی در بخش تاریخی شاهنامه فردوسی». پایان‌نامه کارشناسی ارشدزبان وادبیات فارسی، دانشگاه ولیعصر)عج( رفسنجان.
غنی‌زاده، ابوالفضل(1397). «نگاهی جامعه شناختی به داستان سوم دفتر اول مثنوی معنوی(مطالعۀموردی داستان سوم مثنوی براساس مبانی نظری نیکولوماکیاولی)»،فصل‌نامه تخصصی تفسیروتحلیل متون زبان وادبیات فارسی(دهخدا)، دوره دهم،شماره سی و هفت، صص123-138.
فاستر، مایکل برسفورد (1383). خداوندان اندیشه سیاسی، ترجمه جواد شیخ الاسلامی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فروغی، محمدعلی (1344). سیرحکمت در اروپا، تهران: انتشارات زوار.
کاسیرر، ارنست(1382).اسطوره دولت، ترجمه یدالله موقن، تهران: انتشارات هرمس.
کیان‌پور، غلامرضا (1349). «دروغ مصلحت آمیز»،‌ یغما، صص466-470.
ماکیاولی،نیکولو (1366).شهریار،ترجمةداریوش آشوری،تهران: انتشارات پرواز.
ماکیاولی، نیکولو (1383).گفتارها،ترجمۀمحمدحسن لطفی،چاپ دوم،تهران: انتشارات خوارزمی.
ماهری، سهند (1396). «خوانشی ماکیاولیستی از رمان 1984 از جرج اورول»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهیدمدنی آذربایجان،دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
مطهری، مرتضی (1382). انسان کامل، چاپ بیست و نهم، تهران: انتشارات صدرا.
مقیمی، شروین؛‌ جیرانی، یاشار (1397).« تیرانی مترجم؛نقدی برکتاب تأملی در ترجمه متن‌های اندیشه‌سیاسی جدید، مورد شهریار ماکیاولی»، پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هجدهم، شماره ششم، 257صص- 272.
نثری، موسی (1304). «دروغ مصلحت‌آمیز»،مجله آینده، سال‌اول،شماره ‌شش،صص٣٧٦-370.
هخامنشی، کیخسرو(2535). حکمت سعدی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
هورکهایمر، ماکس(1376). سپیده‌دمان فلسفه تاریخ بورژوایی، ترجمه محمدجعفر پوینده، تهران: نشرنی.
Althusser  ،Louis. (2000) ،Machiavelli and us ،translated by Gregory eliott .london: verso.
Edwards،alistair and townshend،(2002). Modern political philosophy : from Machiavelli to marx. Palgrave: Macmillan.
Vilari،pasquale(1878). Niccolo Machiavelli and his times ،translated by linda villari،vol. II، London: c. kegan paul and co. j paternoster square.
Seid Ali ،Mohammed. (2015)»MORALITY AND POLITICS WITH REFERENCE TO MACHIAVELLI’S THE PRINCE«،European Scientific Journal edition vol.II, No.،17pp233- 253.
Machiavelli، Niccolo. (1984). The Prince and the Discourses ،introducthion by max lennern،newyork:The Modern Library.
Machiavelli، Niccol. (2001). THE PRINCE.translated by w.k.marriot .the Pennsylvania state university.
www.iranshahri.com
https://irandoc.ac.ir
https://www.sid.ir