نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، شبستر، ایران

چکیده

بیع و مبایعۀ برده (عبد و امه) بااینکه در عصر مولوی جزو دانشهای مألوف و مأنوس بوده است؛ ولی برای دنیای معاصر درک و فهم آن نیاز به تبیین و توضیح دارد و نادیده گرفتن این مهم، فضا را برای قضاوت‌های غیرمنطقی علیه دین و فرهنگ و سوءنیتهای خاص آماده می‌کند. در داستان "پادشاه و کنیزک" دفتر اول مثنوی معنوی، کنیزی با عقد بیع مورد معامله واقع شده و مبیع و ثمنی ردوبدل شده است. این تحقیق ابتدا بر اساس تعاریف فقهی_ حقوقی، مفاهیم مربوط به عقد بیع از جمله؛ اقسام، اوصاف، شرایط و آثار آن را در دامنه داستان مورد بحث قرار داده و در پایان به این نتیجه می‌رسد که در تعیین نوع بیع از جهات مقتضی، چارچوب معامله با گزاره مساومه، نقدی و تملیک انشایی- خارجی همخوانی دارد، در بخش اوصافِ بیع فقط رکن لزوم متزلزل به نظر می‌رسد، در قسمت شرایطِ بیع در بیان موضوع آن صراحت وجود دارد و در قسمت اوصافِ مبیع رکن طلق و طهارت با مانع مواجه است.

کلیدواژه‌ها

1-قرآن عظیم
2-الأنصاری،  شیخ مرتضی (1365 ه.ق)، کتاب المکاسب، تبریز.
3-انصاری، محمدامین (1375 ه.ق)، کتاب المتاجر، چاپ سنگی تبریز.
4-توحیدی، محمدعلی توحیدی (1377)، تقریرات مصباح الفقاهه، قم: داوری.
5-جزیری، عبدارحمان (1411 ه.ق)، کتاب الفقه علی المذهب الاربعه، استانبول.
6-حسینی عاملی، سیدمحمدجواد(1416 ه.ق)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد علامه، قم: موسسه النشرالاسلامی.
7-حکیم، محسن (بی تا)، نهج الفقاهه، قم: طبع افست.
8-الحلبی، ابی الصلاح تقی بن نجم (بی تا)، الکافی فی الفقه، قم: مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علیه السلام.
9-حلّی، ابن فهد (1409 ه.ق)، الرسائل العشر، تحقیق سیدمهدی روحانی، قم: مرعشی نجفی.
10-حلّی، جعفر بن حسن (1389 ه.ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، نجف:چاپ عبدالحسین محمدعلی.
 11------------- (بی تا)، المختصر النافع فی فقه الامامیة، طهران: مؤسسة البعثه.
12-الحلی الأسدی، ابومنصور جمال الدین الحسن بن یوسف بن علی بن مطهر؛ العلامه حلی (1413 ه ق)، قواعد الأحکام، قم: تحقیق مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
13 -حلی، جمال الدین احمد بن محمد (1407 ه.ق)، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
14-خمینی، روح الله (1366)، تحریرالوسیله، قم: انتشارات دارالقلم.
15-الخمینی، مصطفی(1418 ه.ق)، کتاب البیع، مؤسسة تنظیم ونشر آثار الامام الخمینی، الطبعةالاولی، طهران:مطبعة مؤسسة العروج.
16-خوانساری، سید احمد (1355)، جامع المدارک، ج 3، بیجا: مکتبه الصدوق.
17-الروحانی، محمد الحسین (1414 ه.ق)، منهاج الصالحین، الطبعة الثانیة ، الکویت: مکتبة الالفین.
 18-روحانی، سید محمدصادق (1412 ه.ق)، فقه الصادق، مدرسة الامام الصادق علیه السلام الطبعة الثالثة، طهران: المطبعة العلمیة.
19-سبزواری، عبدلاعلی (بی تا)، مهذب الأحکام، قم:دار التفسیر.
20-الطباطبائی، السید محمدحسین (1367)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم:منشورات اسماعیلیان.
 21-الطباطبائی الحکیم، محسن (بی تا)، مستمسک العروة الوثقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
22-طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم(1371)، حاشیۀ مکاسب، قم:انتشارات اسماعیلیان.
23-طوسی، محمد بن حسن (1387)، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران: چاپ محمدتقی کشفی.
24-الطوسی، عمادالدین ابی جعفر محمدبن علی المعروف بابن حمزه(1408 ه.ق)، الوسیله إلی نیل الفضیله، تحقیق الشیخ محمد الحسون، قم:مخطوطات مکتبة آیة الله المرعشی العامة.
25-عاملی کرکی؛ محقق ثانی، علی بن حسین (1414 ه ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم:مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
26-عاملی، محمد بن مکی (1411 ه.ق)، الدروس الشرعیّة فی فقه الامامیه، قم:بی جا.
27-عبد الأعلی، السید(1417 ه. ق)، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، بی جا.
28-العجلی، محمد بن منصور بن أحمد بن إدریس بن الحسین بن القاسم بن عیسی (1410 ه.ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین.
29-العکبری أبی عبد الله محمد بن محمد بن النعمان، الشیخ المفید (1410ه.ق)، المقنعه، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
30-مکی، محمدبن شهید اوّل (1411 ه.ق)، اللمعة الدمشقیة، به کوشش علی کورانی، قم: اسماعیلیان.
31-المقدس الاردبیلی، احمد (1416 ه.ق)، مجمع الفائده و البرهان، ج 10، قم: موسسه النشرالاسلامی.
32-نجفی، م.ح (1981 م)، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
33-نراقی، احمد (بی تا)، مستند الشّیعة، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
ب- فارسی
1-کتب:
34-امامی، سیدحسن (1372)، حقوق مدنی، ج 1، تهران: اسلامیه.
45-شهیدی، مهدی (1383)، تعهدات، تهران: انتشارات مجد،.
36-کاتوزیان، ناصر (1373)، عقود معین، ج 1، شرکت سهامی انتشار، تهران.
37-گال، م و والتر، ب و جویس، گ (1382): روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی (جلد اول)؛ ترجمه احمدرضا نصر و همکاران، چاپ اول، تهران: سمت.
38-مکارم شیرازی، ناصر(1338)، اسلام و آزادی بردگان، چاپ هشتم، قم: انتشارات نسل جوان.
39-مولانا بلخی رومی، جلال الدین (1363)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد. آ.نیکلسون، تهران: امیرکبیر،.

2-مقالات:
40- ابوزیدآبادی، عبدالرضا( 1358)، بردگان از جاهلیت تا اسلام، دوفصلنامه تاریخ در آیینه پژوهش،سال سوم، شماره 4، صص109-150.
41-دادمرزی، سیدمهدی (1379)، مفهوم عقد در قانون مدنی، مجله پژوهش‌های فلسفی-کلامی، شماره 4، 7-18.