نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه تاریخ دانشکدۀ علوم انسانی واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.

2 استادیار گروه تاریخ (نویسندۀمسئول)، دانشکدۀ علوم انسانی واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران

3 دانشیار گروه تاریخ، دانشکدۀ حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

4 استادیار گروه تاریخ دانشکدۀ علوم انسانی واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.

چکیده

کهن الگوها به عنوان شاخص‌هاییاز روان شناسی تحلیلیمی‌تواننددرتحلیل‌هایژرفانگر تاریخی مؤثر باشند. در پژوهش حاضر ضمن تعریف کهن الگوها و معرفی کهن الگوهای بومی و مشخصاً کهن الگوی "موبد" نقش این استعدادهای روانی در واکنش‌های علما نسبت به رویدادهای جاری (اعم از سیاسی، اجتماعی و فرهنگی) در دوره میانه اسلامی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. پرسش اصلی این است که به چه مصداقیعلمای اسلام در جغرافیای فرهنگی ایران از پدیده نامبرده متأثر بوده‌اند؟ پاسخ به این پرسش در تعلیل و تحلیل برخی از رفتارهای علما در عرصه اجتماعی، فرهنگی و حتی فردی مثمر ثمر است.یافته‌های تحقیق حاکی از وجه تمایزی است که حول رجعت به اندیشه‌های کهن دینیمی‌گرددو به طور ملموسی در سیره علمای اسلام از قوه به فعل می‌رسیده است.بنا بر ماهیت موضوع،روش تحقیق در پژوهش حاضر، تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

آژند، یعقوب (۱۳۶۹)، حروفیه در تاریخ، تهران: نشر نی.
آیتی، عبدالمحمد (۱۳۸۳)، تحریر تاریخ وصاف، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابراهیمی، بهروز (۱۳۹۱)، نقش تبریز در سیر تحول و تکامل فکری (تاریخ علم در دورۀ تمدن ایلخانی)، تبریز: شایسته.
استرآبادی، فضل‌الله و عمادالدین نسیمی شیروانی (۱۳۵۰)، دیوان فارسی فضل‌الله نعیمی تبریزی و عمادالدین نسیمی شیروانی، رستم علی‌اف، تهران: دنیا.
اسعدی، حسن (1387)، فلسفه از آغاز تا مطهری، مشهد: آستان قدس رضوی.
افروغ، عماد (۱۳۷۷)، «نقد و نظری بر کتاب شاهنامۀ فردوسی و فلسفۀ تاریخ ایران»، کتاب ماه علوم اجتماعی، ش 14.
اکبری، امیر (۱۳۸۱)، تاریخ اجتماعی ایران در عصر ساسانیان، مشهد: محقق.
الپلاسی الشیرازی، حسن ‌بن حمزه (۱۳۲۶)، تذکرۀ شیخ محمد بن صدیق الکججی، ترجمۀ مولانا نجم‌الدین طارمی، تهران: چاپ‌خانۀ پاکت‌چی.
امیرقاسمی، مینو (۱۳۹۰)، «بررسی نظام فکری ــ سیاسی جامعۀ ایران براساس کهن‌الگوی شهریاری»، در: سایۀ سرو سهی؛ یادنامۀ منوچهر مرتضوی، تهران: ستوده.
باباخانی، مصطفی (۱۳۹۳‌)، کاربرد کهن‌الگو در شاهنامۀ فردوسی، تهران: جامی.
بیانی، شیرین (۱۳۷۱)، دین و دولت در ایران عهد مغول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
جامی، عبدالرحمن‌ بن احمد (۱۳۴۱)، دیوان کامل جامی، به‌کوشش هاشم رضی، تهران: پیروز.
حافظ ابرو، عبدالله ‌بن لطف‌الله (۱۳۷۲)، زبدةالتواریخ، تصحیح کمال حاج‌سیدجوادی، تهران: نشر نی.
دریایی، تورج (1393)، «دین، روحانیت و حکومت در طول تاریخ ایران»:
<http://www.radiofarda.com/a/b11-viewpoints-religion-clerics-and-state-throughout-iranian-history/26525240.html‌>.
دولتشاه، دولتشاه ‌بن بختیشاه (۱۳۳۸)، تذکرةالشعرا، به‌کوشش محمد رمضانی، تهران: چاپ‌خانۀ خاور.
راوندی، مرتضی (۱۳۸۲)، تاریخ اجتماعی ایران، تهران: نگاه.
رستگار، نصرت‌الله (۱۳۸۹)، «مشروعیت حکومت ازدیدگاه فردوسی (کسب قدرت شاهان ایران باستان به روایت شاهنامه)»، نشریۀ آینۀ میراث، ش 29.
رنجبر، محمدعلی (۱۳۸۲)، مشعشعیان، ماهیت فکریــ اجتماعی و فرایند تحولات تاریخی، تهران: آگه.
رو، ژانپل (۱۳۹۳)، ایران و ایرانیان؛ تاریخ ایران از آغاز تا امروز، ترجمۀ محمود بهفروزی، تهران: جامی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۷۸)، ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر.
سلمانی‌نژاد مهرآبادی، صغری (۱۳۹۰)، صورت‌های ازلی: بررسی تحلیل کهن‌الگو در شعر فارسی، تهران: دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
سهروردی، یحیی ‌بن حبش (۱۳۷۷)، عقل سرخ، تهران: مولی.
شرفی، محبوبه (۱۳۹۰)، «اندرزنامه‌نویسی سیاسی در عصر ایلخانی»، مطالعات تاریخ اسلام، ش 10.
طباطبایی، جواد (۱۳۹۴ الف)، «غیبت ملیت ایرانی در روشن‌فکری ایران»، سیاست‌نامه، ش 1.
طباطبایی، جواد (۱۳۹۴ ب)، تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران، تهران: مینوی خرد.
فراهانی‌منفرد، مهدی (۱۳۸۱)، پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی دانشگاه تهران.
فردوسی، ابوالقاسم (۱۳۷۴)، شاهنامه، تصحیح ژول مول، تهران: بهزاد.
فیاض، ابراهیم (۱۳۸۹)، مردم‌شناسی تاریخیــ شناختی علم در ایران، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
گراوند، علی و فتح‌علی شهبازی (۱۳۹۱)، «نگاهی به آرا و عقاید و زمینه‌های بروز و ظهور فرقۀ حروفیه»، هفت‌آسمان، س 14، ش 55.
لین، جورج (۱۳۸۸)، ایران در اوایل عهد ایلخانان (رنسانس ایرانی)، ترجمۀ ابوالفضل رضوی، تهران: امیرکبیر.
مادلونگ، ویلفرد (۱۳۸۷)، مکتب‌ها و فرقه‌های اسلامی در سده‌های میانه، ترجمۀ جواد قاسمی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
مرتضوی، منوچهر (۱۳۴۱)، تحقیق دربارۀ دورۀ ایلخانان ایران، تهران: کتاب‌فروشی تهران.
موریس، برایان (۱۳۸۳)، مطالعات مردم‌شناختی دین، ترجمۀ حسین شرف‌الدین و محمد فولادی، قم: زلال کوثر.
میرمیران، مجتبی و انوش مرادی (۱۳۹۱)، «تحلیل کهن‌الگوی داستان رستم و اسفندیار»، نشریۀ مطالعات داستانی، دورۀ 1، ش 2.
یوسفی اشکوری، حسن (1391)، «بازسازی موبد شاهی ساسانی در فقیه شاهی شیعی»، بازیابی ۲۰ مرداد ۱۳۹۵: <http://yousefieshkevari.com/?p=2839>.‌.
یونگ، کارل گوستاو (۱۳۹۵)، ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگو، ترجمۀ محمدباقر اسماعیل‌پور و فرناز گنجی، تهران: جامی.