پژوهش های بین رشته ای ادبی

بررسی تمثیل و کارکرد آن در اشعار نظامی با تکیه بر رویکرد شناختی (استعارۀ مفهومی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

لیلا آذرنیوار 1
خدابخش اسداللهی 2

1 گروه اموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل ، ایران

2 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

10.30465/lir.2025.50284.1942
چکیده
تمثیل در اصطلاح ادبی تشبیه یا استعارۀ نهفته‏ ای است که به گوینده این امکان را می ‏دهد تا به سهولت مفاهیم انتزاعی خود را به مخاطب انتقال ‏دهد.این ویژگی باعث شده شاعران و نویسندگان حتی خطیبان، آن را به عنوان ظرف برای بیان افکار و اندیشه‏ های فلسفی، عرفانی و تعلیمی خود به کارببرند.‏ مطالعات اخیر زبان‏شناختی نیز استعاره را پدیده ‏ای ثانویه در زبان و شناخت همچنین برسازندۀ شناخت و تفکّر انسان دانسته‏ است. از این بُعد استعارۀ مفهومی و تمثیل بیان جدیدی از کارکرد مغز در برخورد با جهان پیرامون در اختیارمان می‏ گذارد. پژوهش حاضر با هدف شناخت کارکرد مثل‏ ها به بررسی پنج‏ گنج نظامی با بهره‏ گیری از رویکرد شناختی پرداخته‏ است. به همین منظور با روش توصیفی –تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‏ ای ضمن مشخص کردن حوزۀ مبدأ و مقصد مَثَل‏ ها به کارکرد آنها در حوزۀ زبان و دلایل استفاده از آنها پرداخته‏ شده ‏است. نتیجۀ تحلیل تمثیل‌ها در اشعار نظامی با رویکرد استعاره مفهومی، گویای آن است که رویکرد شناختی نه تنها باعث شناخت بهتر ساختار زبانی و ادبی مَثَل‏ های نظامی ‏شده بلکه سبب آشنایی با روش ‏های شکل‏ گیری و انتقال معانی عمیق‏ تر و پیچیده ‏تر مثل‏ ها نیز شده‏ است. بنابراین بدین روش مخاطب بهتر و بیشتر در جریان افکار و اندیشۀ نظامی قرارمی ‏گیرد.

کلیدواژه‌ها

نظامی‏ گنجوی
پنج گنج
تمثیل
لیکاف
استعارۀ مفهومی

موضوعات

صفحه اصلی

راهنمای نویسندگان

ارسال مقاله

داوران

تماس با ما