نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس موزه ملی ایران، (نویسنده مسئول). تهران. ایران.

2 دانشیار گروه نقاشی دانشکدۀ هنر، دانشگاه الزهرا. تهران. ایران.

10.30465/lir.2020.4531

چکیده

اشیاء روزمره مبنای بسیاری از تشبیهات و استعارات بدیع در ادب فارسی هستند، اشیائی که بسیاری از آنها در دنیای کنونی مهجور و نامانوس بوده و این امر سبب می گردد، به درک زیبایی شناختی شایسته از دریافت آنها، در متون ادبی نائل نگردیم. حال این پژوهش بر این فرض است که می توان با استمداد از روش بازسازی افق انتظار به معیار و ملاکی برای درک زیبایی شناختی از گستره این دریافتها دست یافت. حال در تعریف مختصر این روش باید گفت، افق انتظار در منظر هانس روبرت یاوس معیاریست که خوانندگان برای قضاوت، ارزشگذاری و تفسیر متون ادبی یک عصر به کار می‌برند و معتقد است می‌توان آن را با دستورالعملی سه مرحله‌ای بازسازی نمود. در این پژوهش برای آزمون کارآمدی این روش، افق انتظار دو ظرف روشنایی پردریافت در متون ادب فارسی (قندیل و فانوس) بازسازی گردید. بدین ترتیب که در دو مرحله نخست، به استناد متون ادبی، نمونه‌های موجود در موزه ها و یا تصاویر آنها در برخی نگاره‌ها، انتظارات واقعی مردمان از آنها، که در نقش وجوه شبه استعارات و تشبیهات ظاهر شده‌اند، را شناخته؛ و در مرحله سوم با مقایسه انتظارات واقعی از این ظروف با دریافت خلاقانه و خیال‌انگیز آنها در متون ادبی، به تحلیل زیبایی‌شناختی آنها در متون ادبی پرداخته شد. نتیجه این بازسازی‌ها نشان می‌دهد که با این روش می‌توان به تفسیر زیبایی‌شناختی بهتری نسبت به دریافت اشیاء روزمره در متون ادبی، نائل گردید.

کلیدواژه‌ها

-        -             - ابوسعید ابوالخیر، فضل الله (بی تا)، سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر، به تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانه سنائی.
-        افلاکی، احمد بن اخی ناطور (1385)، مناقب العارفین، به کوشش تحسین یازیچی، تهران: دنیای کتاب.
-        امیرخسرو دهلوی، ابوالحسن یمین الدین (1361)، دیوان کامل امیرخسرو دهلوی، به کوشش م درویش، تهران: جاویدان.
-        اهلی شیرازی، محمد بن یوسف (1344)، کلیات اشعار مولانا اهلی شیرازی، به کوشش حامد ربانی، تهران:  سنائی.
-        آنندراج (1363)، محمد پادشاه متخلص به شاد، کتابفروشی خیام، تهران.
-        برهان قاطع (1332)، محمد حسین بن خلف تبریزی، به اهتمام معین محمد،  تهران: کتابفروشی زوار.
-        بلر، شیلا و بلوم، جاناتان )1381)، هنر و معماری اسلامی، ترجمه اردشیر اشراقی، تهران: سروش.
-        بیدل دهلوی، عبدالقادر (1387)، غزلیات بیدل دهلوی 3ج، به تصحیح اکبر بهاروند، شیراز: نوید شیراز .
-        جامی، نورالدین عبدالرحمان (1378)، دیوان جامی ج 1 و 2، به تصحیح اعلا خان افصح زاده، تهران: میراث مکتوب.
-        حسین قزوینی، نغمه؛ حسامی منصور (1397)، سیر تطور کشکول از منظر هانس روبرت یاوس. ماهنامه باغ نظر. دوره 15. ش62.
-        حسین قزوینی، نغمه؛ حسامی منصور (1397)، بازسازی افق انتظار صراحی در عصر صفوی، نشریه هنرهای صناعی ایران، دوره 1، ش 2.
-        حسین قزوینی، نغمه؛ حسامی منصور (1397)، بازسازی افق انتظار آثار هنری کاربردی ایران (به استناد متون ادب فارسی)، دوره سوم، ش اول .
-        حزین لاهیجی، محمد علی بن ابیطالب (1362)، دیوان حزین لاهیجی، به تصحیح بیژن ترقی، تهران: کتابفروشی خیام.
-        خجندی، کمال (1372)، دیوان کمال خجندی، به تصحیح احمد کرمی، تهران: ما.
-        خواجوی کرمانی، محمود (1386)، سام نامه، به تصحیح میترا مهرآبادی، تهران: دنیای کتاب.
-        خیام نیشابوری، غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم (1373)، رباعیات خیام، با تصحیح محمدعلی فروغی و قاسم غنی، تهران: ناهید.
-        رجبی، محمدعلی (1384)، شاهکارهای هنر نگارگری ایران، تهران، موزه هنرهای معاصر تهران.
-        ریما مکاریک ایرنا (1390)، دانشنامه نظریه های ادبی معاصر، مترجم مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
-        ساوجی، سلمان بن محمد (1389)، کلیات سلمان ساوجی، به تصحیح عباسعلی وفائی، تهران: سخن.
-        سعدی، مصلح الدین (1385)، کلیات سعدی، به تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: هرمس.
-        سیدای نسفی، میرعابد (1382)، دیوان سیدای نسفی، با تصحیح و تعلیق حسن رهبری، تهران: الهدی.
-        سیف فرغانی (1364)، دیوان سیف فرغانی، به تصحیح ذبیح الله صفا، تهران: فردوسی.
-        صائب تبریزی محمد علی (1387)، دیوان صائب تبریزی، به کوشش محمد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی.
-        فرهنگ جهانگیری (1351)، میر جمال الدین حسین بن فخرالدین حسن انجو شیرازی، عفیفی رحیم ، مشهد: دانشگاه مشهد.
-        فرهنگ رشیدی (1337)، عبد الرشید بن عبدالغفور الحسینی المدنی التتوی، به تصحیح عباسی محمد ،  تهران: بی نا.
-        قوامی رازی، بدرالدین (1334)، دیوان قوامی رازی، به تصحیح و اهتمام میر جلال الدین حسینی ارموی، تهران: چاپخانه سپهر.
-        کلیم کاشانی، ابوطالب (1336)، دیوان کلیم کاشانی، به تصحیح و مقدمه ح. پرتو بیضائی، تهران: کتابفروشی خیام.
-        کمال الدین اصفهانی، ابوالفضل (1348)، دیوان کمال الدین اصفهانی،  به اهتمام حسین بحرالعلومی ، تهران: کتابفروشی .
-        گلی، احمد و اسدی، سمیه (1393)، نقش تصویر در تاویل متن، پژوهش های ادبی و بلاغی، سال دوم، ش 1.
-        لغتنامه دهخدا (1372)، علی اکبر دهخدا، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران: تهران.
-        محمودی، مریم (1393)، تشبیه برجسته ترین ویژگی سبکی کلیله و دمنه، فنون ادبی، سال ششم، ش 2.
-        مولوی، جلال الدین رومی (1376)، کلیات شمس تبریزی، به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
-        واعظ کاشفی سبزواری، مولانا حسین (1350)، فتوت نامه سلطانی، به اهتمام محبوب محمد جعفر، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-        وحشی بافقی، کمال الدین (1392)، دیوان وحشی بافقی، با مقدمه سعید نفیسی، تهران: ثالث.
 
-          Canby, Sheila (2014), The Shahnama of Shah Tahmasp: The Persian Book of Kings, New York : The Metropolitan Museum of Art.
-          Cuddon .J.A (2013),  a dictionary of Literary Terms and Literary Theory, Willy-Blackwell.
-          Dalu, JonesGeorge, Michell (1976), The arts of Islam : Hayward Gallery, 8 April-4 July 1976, London : Arts Council of Great Britain.
-          Jauss, Hans-Robert (1982),  “Literary History as a Challenge to Literary Theory.” Critical Theory since 1965, .ED. Hazard Adams& Leroy Searle. Transl. Timothy Bathi. Tallahassee, Florida: University Press of Florida.
-          Rafey. Habib (2005), A history of literary criticism: from Plato to the present, Malden:Blackwell.
-          Trimble, Jennifer (2015). Article of Reception theory from book of The Oxford Handbook of Roman Sculpture, Oxford: Oxford University press.
-          Wilkinson, Charles (1973), Nishapur: pottery of the early Islamic period, New York: Press of A.Colish, Inc.