نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه شهرکرد . شهر کرد. ایران.

10.30465/lir.2019.4401

چکیده

در این پژوهش، به تحلیل و درون‌کاوی شخصیت، در رمان جای خالی سلوچ، براساس دیدگاه وردن در مورد مراحل و تکالیف سوگ و واکنش‌های به‌هنجار در برابر ماتم با روش اسنادی پرداخته شده است. تحلیل شخصیت‌های داستان، بر اساس این دیدگاه، نشان می‌دهد خانوادۀ سلوچ مانند مرگان، عباس و ابراو، ابتدا از طریق انکار معنی فقدان، فراموشی انتخابی، نفی روی دادن اتفاق مهم و داشتن تردید، واقعیت فقدان را نمی‌پذیرند تا درد رفتن سلوچ را بر خود آسان کنند که این امر، موجب ناهنجاری‌هایی در رفتار آنان می‌شود. در زمینۀ گذر از درد مصیبت، مرگان و عباس، درد مصیبت را انکار می‌کنند تا از خویش در برابر درد فقدان سلوچ محافظت کنند که این انکار، خود را به شکلی دیگر، یعنی رفتار نابه‌هجار خشونت، نشان می‌دهد. در ادامه، نبودِ سلوچ را می‌پذیرند و همۀ آنان، با کسب مهارت‌های جدید، با محیط بدون حضور شوهر/پدر انطباق می‌یابند. در پایان نیز با تغییر جای متوفی از نظر عاطفی، مانند عشق به فرزند و به دیگران، ازدواج کردن و عشق به کار، روزنی به سوی آینده و زندگی عادی می‌گشایند. از نظر احساس‌ها، شناخت‌ها و رفتارها، شخصیت‌های درگیر در سوگ، واکنش‌های مختلفی مانند خشم، اندوه، گوشه‌گیری، جست‌وجو، توهم و بی‌قراری از خود نشان می‌دهند و سرانجام، با پشت سرگذاشتن همۀ این مراحل، احساسات و واکنش‌ها، به زندگی معمولی باز می‌گردند. بر این اساس می-توان نتیجه گرفت که در این رمان، در کنار پرداختن به محیط اجتماعی، درون شخصیت‌های مصیبت‌دیده نیز ‌کاویده و حالت‌های مختلف آنان بازنمایی شده است.

کلیدواژه‌ها

اسماعیل­پور، خلیل، بخشعلی­زاده مرادی، شهناز(1393)، «شدت واکنش­های سوگ ناشی از فوت خویشاوندان درجه یک»، مجله روانپژشکی و روانشناسی بالینی ایران، س20، ش4، صص 363-371.
پاینده، حسین (1397)، نظریه و نقد ادبی: درسنامه­ای میان رشته­ای، تهران: سمت.
پورقریب، بهزاد (1397)، «نقد فمنیستی بوم­گرای رمان جای خالی سلوچ»، ادبیات پارسی معاصر، س8،   ش2،صص 1-18.
تادیه، ژان ایو (1377)، نقد ادبی در سده بیستم، ترجمه محمدرحیم احمدی، تهران: سوره.
تایسن، لوئیس(1387)، نظریه­های نقد ادبی معاصر، ترجمۀ مازیار حسین­زاده و فاطمه حسینی، تهران: نگاه امروز و
حکایت قلم نوین.
تسلیمی، علی(1395)، نقد ادبی: نظریه­های ادبی و کاربرد آنها در ادبیات فارسی، تهران: اختران.
تسلیمی، علی (1388)، گزاره­هایی در ادبیات معاصر ایران(داستان): پیشامدرن، مدرن، پسامدرن، تهران: کتاب آمه.
دولت­آبادی، محمود(1397)، جای خالی سلوچ، تهران: چشمه.
خداپناهی، محمدکریم(1396)، انگیزش و هیجان، تهران: سمت.
رحمانی، کیومرث و کمار، سوبهاش(1396)، «خشونت علیه زنان در رمان جای خالی سلوچ و رمان گودان»، پژوهش
ادبیات معاصر جهان، ش1، دوره 22، صص151-181.
رفیعی، مانی و همکاران (1397)، «شناخت فقدان­های تجربه شده در تاریخچۀ زندگی جوانان ساکن تهران: یک پژوهش
پدیدارشناختی»، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، س 10، ش 37، صص 63-98.
ریو، جان مارشال (1396)، انگیزش و هیجان، ترجمۀ یحی سید محمدی، تهران: ویرایش.
سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر(1397)، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: بان.
سلیمانی، محسن(1391)، رمان چیست؟، تهران: سوره مهر.
سناپور، حسین(1383)، ده جستار داستان­نویسی، تهران: چشمه.
شایگان­فر، حمیدرضا(1384)، نقد ادبی: معرفی مکاتب نقد و تحلیل متونی از ادب فارسی، تهران: دستان.
شیری، قهرمان(1386)، مکتب­های داستان­نویسی در ایران، تهران: چشمه.
فرانکن، رابرت(1384)، انگیزش و هیجان، مترجمان حسن شمس­آبادی و همکاران، تهران: نشر نی.
کلانتری، مهرداد و همکاران (1394)، سوگ و داغدیدگی در کودکان و نوجوانان، تهران: کتاب ارجمند.
معتمدی، غلامحسین(1372)، انسان و مرگ: درآمدی بر مرگ­شناسی، تهران: مرکز.
موسوی، سمیرا و همکاران(1395)، «اثربخشیدرمانسوگبیمارگونبرنشانههایسوگبیمارگون: پژوهشموردی»،
پژوهش­های مشاوره، س15، ش 58، صص 131-155.
میرعابدینی، حسن(1386)، صدسال داستان­نویسی ایران، جلد سوم و چهارم، تهران: چشمه.
نصراصفهانی، محمدرضا و شمعی، میلاد (1386)، «تحلیل عنصر شخصیت در رمان جای خالی سلوچ اثر محمود دولت آبادی»، مجلۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، س5، صص153-176.
وردن، ج. ویلیام(1377)، رنج و التیام در سوگواری و داغدیدگی، ترجمه محمد قائد، تهران: طرح نو.