محمد کشاورز بیضایی
چکیده
هنر و ادبیات، یکی از صادقترین اشکال و تجلّی تاریخ یک ملت است. شاعران و هنرمندان، وجدان و صدای زمانهشان هستند. تغییرات و دگردیسیها اجتماعی و تاریخی، اگر اصالت و موضوعیّت داشته باشند در قلمرو ادبیات نیز وارد میشوند. در تاریخ ایران، شعر، محمول و جلوهگر مصائب، تکانهها و دردهای اجتماعی بیشماری بوده و چون رسانهای فرهنگی و ...
بیشتر
هنر و ادبیات، یکی از صادقترین اشکال و تجلّی تاریخ یک ملت است. شاعران و هنرمندان، وجدان و صدای زمانهشان هستند. تغییرات و دگردیسیها اجتماعی و تاریخی، اگر اصالت و موضوعیّت داشته باشند در قلمرو ادبیات نیز وارد میشوند. در تاریخ ایران، شعر، محمول و جلوهگر مصائب، تکانهها و دردهای اجتماعی بیشماری بوده و چون رسانهای فرهنگی و برنده، بسیاری از آسیبها و بحرانهای تاریخی و اجتماعی این مرز و بوم را در خود ضبط و ثبت نموده است. در این میان حافظ شیرازی، به مثابهی حافظهی تاریخی و فرهنگی جامعهی ایرانی و همچنین یکی از ناقدان وضعیت اجتماعی و تاریخی قرن هشتم هجری، بسیاری از دردها و آسیبهای تاریخی و اجتماعی زمانهاش را دریافته و در عالم شعری به آن واکنش نشان داده است. این پژوهش با رویکردی تاریخی و روش توصیفی ـ تحلیلی، آسیبهای اجتماعی و تاریخی قرن هشتم هجری در دیوان حافظ را در کانون توجه خود قرار داده است. یافتهها بیانگر آن است که: حافظ با فراست و وقوفی کمنظیر، بسیاری از آسیبها و بحرانهای اجتماعی و تاریخی زمانهاش، نظیر: ناامنی و بیثباتی، جبرباوری و تقدیرگرایی، پیمانشکنی، ریا و دوگانگی، بیاعتمادی، و چیرگی رذیلت بر فضیلت را دریافته و به شکلی ایضاحی و غیرایضاحی و به منظور آگاهیبخشی، آن را در اشعارش وارد نموده است. وی همچنین با کلامی سحرانگیز، در بسیاری از مواقع بدیلها و راهکارهای قابلتأملی از قبیل: شکیبایی، اختیارباوری، وفا، عشق و یکرنگی، آزمودن و عملگرایی، خردسندی و درویشی، در مقابل این آسیبهای اجتماعی را، ارائه داده است.
محمد کشاورز بیضایی؛ رضا معینی رودبالی؛ کبری عریانی؛ مجتبی رضایی سرچقا
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی معرفت تاریخی سعدی شیرازی در گلستان و بوستان میباشد. معرفت تاریخی و پیشفهم های تاریخی شیخ اجل در ایجاد این دو اثر سترگ در ادبیات فارسی، مسألهی غامض و قابل درنگی است که چندان به آن پرداخته نشده است. در این مقاله سعی میشود به این پرسش پاسخ داده شود که پیشفهمهای معرفت تاریخی سعدی در این دو اثر چه بوده ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر بررسی معرفت تاریخی سعدی شیرازی در گلستان و بوستان میباشد. معرفت تاریخی و پیشفهم های تاریخی شیخ اجل در ایجاد این دو اثر سترگ در ادبیات فارسی، مسألهی غامض و قابل درنگی است که چندان به آن پرداخته نشده است. در این مقاله سعی میشود به این پرسش پاسخ داده شود که پیشفهمهای معرفت تاریخی سعدی در این دو اثر چه بوده و با چه عناصر و مفاهیمی خود را نشان داده است؟ فرضیه اصلی این مقاله این است که شرایط فردی و اجتماعی شیخ اجل در کنار مطالعات تاریخی و فرهنگی، در بینش تاریخی وی تأثیر بسزایی داشته است. نتایج این پژوهش که با روشی توصیفی- تحلیلی، صورت گرفته، نشان می دهند که آمیزهای از عوامل و عناصر فردی و تاریخی و اجتماعی، چون: تحصیل در نظامیهی بغداد به عنوان بزرگترین کانون فرهنگی جهان اسلام، آفاقگردی و محاط بودن در عصری متلاطم و حادثهخیز، در کنار مطالعه و تأمل در متون تاریخی و فرهنگی گذشته، -درسایهسار امنیت اجتمایی ایجاد شده توسط سلغریان- در شکلگیری نظام معرفتی و تاریخی سعدی، تأثیر قابلتوجهی داشته است. آشنایی عمیق سعدی با متون تاریخی و فرهنگی گذشته، باعث شده تا پیشفهمهای نظام معرفت تاریخی وی در برخی از آثارش با مفاهیم و ویژگیهایی چون: موضوعیت نداشتن اندیشهی ظلاللهی، مشیتگرایی، اهتمام به کاربست عناصر، مفاهیم و شخصیتهای تاریخی- اسطورهای، وطنی و اسلامی-، و استفاده از تاریخ به مثابهی ابزاری برای تعلیم اخلاق، در قالب حکایتها، تمثیلها، نمادها و تلمیحها، تعریف و به گونهای سحرانگیز و ابدی در نظم و نثرش متجلی شود.