نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادب عربی، دانشگاه تهران

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران

10.30465/lir.2020.29522.1101

چکیده

رمان عطر فرانسوی اثر امیر تاج السر، با روایت شخصیت اصلی داستان و پرداختن به دیگر شخصیت‌ها که در تعامل با شخصیت اصلی بیان می‌شود؛ سعی در نشان دادن اوضاع و احوال خفقان‌آور جامعه و مردم آن دارد. تأثیر اوضاع جامعه و ایجاد «خود ایده‌الی» و بررسی تیپ شخصیت‌ها در این رمان با بهره‌گیری از نظریه کارن هورنای، موضوع اصلی این پژوهش است. هورنای به عنوان یکی از مهم‌ترین نظریه‌پردازان عرصه‌ی شخصیت‌شناسی بر این عقیده است که ساخت منشیِ آدم بزرگسال از مجموعِ تجاربی که در مدت زندگیِ اجتماعی و فرهنگیِ او روی هم انباشته و متراکم گردیده‌اند، تشکیل یافته است و اگر فرد در رابطه با اجتماع، احساس امنیت خود را از دست دهد به اضطراب اساسی دچار می‌شود. مکانیسم دفاعی فرد در این حالت خارج از سه حالت، مهرطلبی، انزوا طلبی، برتری طلبی نخواهد بود. با بهره‌گیری از روش توصیفی – تحلیلی و در پاسخ به این پرسش که دلایل روان‌رنجوری شخصیت‌های اصلی و فرعی رمان عطر فرانسوی چیست و از چه عواملی تأثیر گرفته است، این پژوهش شخصیت‌های رمان و کشمکش‌های درونی و مکانیسم دفاعی‌ ایشان در برابر اضطراب اساسی را توضیح می‌دهد. نتیجه‌ی پژوهش بیانگر آن است که همه‌ی شخصیت‌های رمان حداقل یکی از وجوه شخصیتی نظریه هورنای یعنی حرکت به سوی دیگران، حرکت علیه دیگران و حرکت به سمت دوری از دیگران را منعکس می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

- برونو، فرانک.(۱۳۷۳). فرهنگ توصیفی روانشناسی؛ ترجمه فرزانه طاهری و مهشید یاسائی، تهران: طرح نو.
- بهنام­فر، محمد و زینب طلایی.(۱۳۹۲):«نقد روان­شناختی دیگر سیاوشی نمانده برمبنای نظریه کارن هورنای». مجله پژوهش ادبیات معاصر جهان، دوره۱۸، شماره ۲، صص۴۲-۲۳.
- بهنام­فر، محمد و زینب طلایی.(۱۳۹۳الف). «تحلیل روانشناختی خود ستایی‌های خاقانی بر مبنای دیدگاه کارن هورنای». مجله پژوهش نامه ادب غنایی، سال دوازدهم، شماره۲۲، صص۹۲-۶۹.
- بهنام­فر، محمد و زینب طلایی.(۱۳۹۳ب). «نقد روانشناختی شخصیت در رمان سالمرگی برمبنای نظریه کارن هورنای»، مجله متن پژوهی ادبی، سال۱۸، شماره ۶۲، صص۱۹۳-۱۷۶.
- پاینده، حسین. (۱۳۸۲). گفتمان نقد؛ تهران: روزگار.
- تاج السر، امیر. (۱۳۹۶). عطر فرانسوی؛ ترجمه­ی محمد حزباوی، تهران: هیرمند.
- تسلیمی، علی و مینا آینده (۱۳۹۲). «تحلیل برخی عناصر روانی شعر وقوع برمبنای مکتب هورنای». مجله کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی. شماره۲۶، صص۲۵۶-۲۲۷.
- شاکری، جلیل و بهناز بخشی(۱۳۹۴). «تحلیل روان­شناختی سه داستان گدا، خاکسترنشین­ها و آشغالدونی غلامحسین ساعدی بر مبنای نظریه کارن هورنای»، مجله متن پژوهی ادبی، سال ۱۹، شماره ۶۳، صص ۵۵-۸۸.
- شاملو، سعید.(۱۳۸۸). مکتب­ها و نظریه­ها در روان­شناسی شخصیت؛ چاپ نهم، تهران: رشد.
- شولتز، دوران و سیدنی الن شولتز. (۱۳۷۷). نظریه­های شخصیت، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران: هما.
- غیبی، عبدالاحد و حبیبه خوش نفس. (1398): « بررسی روانشناختی تیپ­های شخصیتی در رمان الباذنجانه الزرقاء اثر میرال الطحاوی بر اساس نظریه کارن هورنای»، دو فصلنامه علمی نقد ادب معاصر عربی دانشگاه یزد، سال نهم، هجدهم پیاپی، شماره 16، سس 73-94.
- فارسی، بهنام و سلما قیومی (1398): « نقد روانشناختی قهرمان در رمان العطر الفرنسی اثر امیر تاج السر بر اساس نظریه­ی نیازهای هنری موری»، فصلنامه لسان مبین، سال یازدهم، شماره 38، صص65-84.
- کریمی، یوسف.(۱۳۹۲). روا­­ن­شناسی شخصیت؛ چاپ هجدهم،‌ تهران: موسسه نشر ویرایش.
- لاندین، رابرت دبلیو.(۱۳۷۸). نظریه­ها و نظام­های روانشناسی؛ ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران: ویرایش.
- میرزایی، فرامرز و بشری جزائری راد و خلیل پروینی و هادی نظری­منظم (1397): «فصام الهویة بین أنوثة قاهرة ورجولة مقهورة: قراءة ما بعد کولونیالیة فی روایة العطر الفرنسی لأمیر تاج السر»، مجلة دراسات فی اللغة العربیة وآدابها، السنة التاسعة، الدد 27، صص 85-104.
- هورنای، کارن(۱۳۶۹). عصبانی­های عصر ما؛ ترجمه ابراهیم خواجه نوری، چاپ پنجم، تهران: شرق.
- هورنای، کارن(۱۳۹۰). راه­های نو در روانکاوی؛ ترجمه اکبر تبریزی، تهران: بهجت.
- هورنای، کارن.(۱۳۶۱). عصبیت و رشد آدمی؛‌ ترجمه محمد جواد مصفا، چاپ سوم، تهران: بهجت.