نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

 رمان «آتش به اختیار»، یکی از آثار محمدرضا بایرامی در حوزۀ ادبیات داستانی است. این رمان، یکی از نقاط عطف و بزنگاه­های هشت سال دفاع مقدّس را به تصویر کشده­است. این جستار با بهره­گیری از روش مطالعۀ کتابخانه­ای و به صورت توصیفی – تحلیلی و استفاده از نظریۀ جامعه­شناسی رمان (عمدتاً نظریۀ ژرژ لوکاچ و لوسین گلدمن) به تحلیل محتوایی رمان «آتش به اختیار» پرداخته­است. حاصل مطالعه نشان می­دهد که پرداختن به وقایع دفاع مقدّس، واقع­گرایی و حقیقت­مانندی، تقابل سنّت و مدرنیته، بازتاب فرهنگ عامه، استفاده از زبان عامیانه (تعبیرات و اصطلاحات، الفاظ و آواها)، ضرب­المثل و... ، محتوای غالب در این اثر ­است. افکار و مضامینی که نویسنده در این اثر هنری به تصویر کشیده­است، تبلوری از کیفیات روحی، عقاید، آرا و جهان­بینی اوست. آن­چه درخور توجه است، این است که نویسندۀ اثر، با تلفیق روش­های گوناگون و بهره­گیری از ذهن خلاق و سیّال خویش توانسته­است از کثرت رویّه­، به وحدتی در خور دست یابد و سبکی خاص در داستان­نویسی داشته باشد که در بومی­نویسی ایشان تبلور یافته است.

کلیدواژه‌ها

بایرامی، محمدرضا (1389)، آتش به اختیار، تهران: نشر نیستان.
حنیف، محمدمحسن (1388)، کندوکاوی پیرامون ادبیات داستانی جنگ و دفاع مقدس، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.
دهخدا، علی‌اکبر (1344)، لغت‌نامه، تهران: البرز.
ذوالفقاری، حسن (1390)، داستان‌های امثال، تهران: مازیار.
زرافا، میشل (1386)، جامعه‌شناسی ادبیات داستانی (رمان و واقعیت اجتماعی)، ترجمۀ نسرین پروینی، تهران: سخن.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1377)، راه‌نمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
سنگری، محمدرضا (1389)، ادبیات دفاع مقدس، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاعمقدس.
سیدحسینی، رضا (1391)، مکتب‌هایادبی، تهران: نگاه.
عسگری حسنکلو، عسگر (1387)، «سیر نظریه‌های نقد جامعه‌شناختی در ادبیات»، مجلۀ ادب‌ پژوهشی، ش 4.
فرهنگ بزرگ سخن (1381)، به‌سرپرستی حسن انوری، تهران: سخن.
کهنموئی‌پور، ژاله (1389)، نقد جامعه‌شناختی و لوسین گلدمن، تهران: علمی و فرهنگی.
گلدمن، لوسین (1371)، جامعه‌شناسی ادبیات (دفاع از جامعهشناسی رمان)، ترجمۀ محمدجعفر پوینده، تهران: هوش و ابتکار.
گلدمن، لوسین (1382)، نقد تکوینی، ترجمۀ محمدتقی غیاثی، تهران: نگاه.
لوکاچ، جورج (1373)، پژوهشی در رئالیسم اروپایی، ترجمۀ اکبر افسری، تهران: علمی و فرهنگی.
لوکاچ، جورج (1378)، تاریخ و آگاهی طبقاتی، ترجمۀ محمدجعفر پوینده، تهران: تجربه.
لونگینوس، کاسیوس (1379)، رساله‌ای درباب شکوه سخن، ترجمۀ رضا سیدحسینی، تهران: نگاه.
لوونتال، لئو (1386)، رویکرد انتقادی در جامعه‌شناسی ادبیات، ترجمۀ محمدرضا شادرو، تهران: نشر نی.
لووی، میشل و سامی نعیر (1376)، مفاهیم اساسی در روش لوسین گلدمن، ترجمۀ محمدجعفر پوینده، تهران: چشمه.
میرصادقی، جمال (1386)، ادبیات داستانی، تهران: سخن.
میرصادقی، جمال (1392)، شناخت داستان، تهران: نگاه.
میرعابدینی، حسن (1387)، صد سال داستان‌نویسی، تهران: چشمه.
نجفی، ابوالحسن (1378)، فرهنگ فارسی عامیانه، تهران: نیلوفر.